Бардык жамаатта өзүнө тиешелүү жазылган жана жазылбаган эреже-тартиптери бар. Бул жумуш, үй-бүлө, достор, жакын туугандар чөйрөсү ж.б. Мындай эреже-тартиптердин негизги максаты - жамаат мүчөлөрүнүн өз ара мамилесин жөнгө салуу жана албетте, байланышты күчөтүү. Байланыш - бул туура мамиле, өз ара түшүнүшүү, келишпестиктердин алдын алуу, сый-урмат, сүйүү ж.б.
Мен өз тажрыйбамдан үйдөгү жана жумуштагы 2 мисалды келтирейин, балким башкаларга да пайдасы тийип калар.
1. Үй-бүлөдө. Үйдө баарыбыз өзүбүздү жупуну, каалагандай алып жүрөбүз. Үй-бүлө мүчөлөрү бири-биринин алдында түздөн-түз милдеттенме алган эмес, бирок баары илгертен калыптанып калган жумуштарды жасап келет. Мисалы, аял киши тамак-аш, үй тиричилиги менен алектенсе; эркек киши сырттагы жумушту кыйратып келип (😄), үйдө бутту асып жатат. Улуу муунда балдарды каралышуу, алар менен ойноо деген түшүнүктөр дээрлик болгон эмес. Кандайдыр бир себептер менен эми гана бул көрүнүш жаңылык катары ортого чыккандай. А балдар өзүнүн бүтпөгөн оюну менен алек; чоң ата - чоң эне радио же ТВ көрүү менен өзүлөрүн алаксытышат, китеп окуганы көп эмес. Башкача айтканда, баары бир ортого келип, бирдиктүү иш-аракеттин тегерегинде чогулганы өтө сейрек кездешет.
Биздин үйдө буга байланыштуу 2 орток иш-аракет бар:
1) Чогуу китеп окуу. Албетте, такай жасоо кыйын, бирок дайыма аракет кылабыз. Ата-энени көргөн балдар да китеп окуганы ынтызар болот. Мисалы, 3 жашар кызымдын 20дай китеби бар, күн сайын өзүнүн тандоосу менен бир китепти окутуп, жомок менен уктайт. Мындайча айтканда, бизди да китеп, жок дегенде жомок окууга мажбурлайт.)
2) Кино көрүү. Негизи кино көрүүгө убактымды кызганам. Бирок бул да жакшы үй-бүлөлүк социалдык иш-аракеттердин катарын толуктайт. Бизде жумасына бир кино көрүү адаты бар. Бул үчүн жөнөкөй кино эмес, жакшы сериал тандап алган туура болот. Анткени улам кызыгы келгенде бүтүп, кийинкисин утурлай күтө баштайсың. Өткөн жумадан баштап Зуура Сооронбаеванын чыгармасынын негизинде MediaStar тарткан "Чоочун киши" сериалын көрө баштадык. Тарбиялык мааниси бар, сапаттуу тартылган фильм. Өзгөчө китебин окубагандар үчүн жакшы мүмкүнчүлүк.
Мына ушундай мен үчүн жагымдуу көрүнүш деген адаттар.
Жаш кезибизде ыраматылык атам баарыбызды бирдей чогултуп, жашына карап тамактанууну баштатчу. Тамак учурунда сүйлөшкөнгө чек койчу (азыр биз сүйлөшүү үчүн дасторконго чогулабыз). Бүткөндөн кийин жашына карап кайрадан Курандан сүрө айттырып, өткөндөргө бата кылып дасторкондон турчубуз. Биздин баарыбызды бириктирген нерсе, менимче, ушул адат болгон.
2. Жумушта. Иштеген жерибизде да үйдөгүдөй эле ар кимдин өзүнө тиешелүү жоопкерчилик-милдети бар. Азыркы түшүнүктө тимбилдинг (команда куруу) түшүнүгү пайда болуп, көптөгөн иш-аракеттер бар. Албетте, убакыттын өтүүсү менен улам жаңыланып турат. Биздин ишканада өзгөрбөгөн бир эреже бар - бул жумуш башталардан жана чогулуш башталардан мурда китеп (айрым учурда макала) окуу. Мен биринчи жумушка келгенде ушул көрүнүштү көрсөм, азыр да буга амал кылганга аракет кылам. Мурда китеп окуу ошол учурдагы директор тарабынан коюлган милдеттүү тапшырма болсо, азыр анчалык катаал шарт коё албай келебиз. Анткени муун алмашып, ошого жараша түшүнүктөр да калыптанат экен. Бирок чогулуштан мурда китеп окууну аксатпаганга аракет кылабыз. Жылдын башында орток бир китеп баштап, ар жыйында бирден тема окуп отуруп, жыл аяктаганда жок дегенде ошол китепти жамаат менен чогуу бүтүргөнүң билинбей калат. Муну да жакшы адат деп эсептейм.
Сизде үй-бүлө жана жумушка тиешелүү кандай адаттар бар?
Мен өз тажрыйбамдан үйдөгү жана жумуштагы 2 мисалды келтирейин, балким башкаларга да пайдасы тийип калар.
1. Үй-бүлөдө. Үйдө баарыбыз өзүбүздү жупуну, каалагандай алып жүрөбүз. Үй-бүлө мүчөлөрү бири-биринин алдында түздөн-түз милдеттенме алган эмес, бирок баары илгертен калыптанып калган жумуштарды жасап келет. Мисалы, аял киши тамак-аш, үй тиричилиги менен алектенсе; эркек киши сырттагы жумушту кыйратып келип (😄), үйдө бутту асып жатат. Улуу муунда балдарды каралышуу, алар менен ойноо деген түшүнүктөр дээрлик болгон эмес. Кандайдыр бир себептер менен эми гана бул көрүнүш жаңылык катары ортого чыккандай. А балдар өзүнүн бүтпөгөн оюну менен алек; чоң ата - чоң эне радио же ТВ көрүү менен өзүлөрүн алаксытышат, китеп окуганы көп эмес. Башкача айтканда, баары бир ортого келип, бирдиктүү иш-аракеттин тегерегинде чогулганы өтө сейрек кездешет.
Биздин үйдө буга байланыштуу 2 орток иш-аракет бар:
1) Чогуу китеп окуу. Албетте, такай жасоо кыйын, бирок дайыма аракет кылабыз. Ата-энени көргөн балдар да китеп окуганы ынтызар болот. Мисалы, 3 жашар кызымдын 20дай китеби бар, күн сайын өзүнүн тандоосу менен бир китепти окутуп, жомок менен уктайт. Мындайча айтканда, бизди да китеп, жок дегенде жомок окууга мажбурлайт.)
2) Кино көрүү. Негизи кино көрүүгө убактымды кызганам. Бирок бул да жакшы үй-бүлөлүк социалдык иш-аракеттердин катарын толуктайт. Бизде жумасына бир кино көрүү адаты бар. Бул үчүн жөнөкөй кино эмес, жакшы сериал тандап алган туура болот. Анткени улам кызыгы келгенде бүтүп, кийинкисин утурлай күтө баштайсың. Өткөн жумадан баштап Зуура Сооронбаеванын чыгармасынын негизинде MediaStar тарткан "Чоочун киши" сериалын көрө баштадык. Тарбиялык мааниси бар, сапаттуу тартылган фильм. Өзгөчө китебин окубагандар үчүн жакшы мүмкүнчүлүк.
Мына ушундай мен үчүн жагымдуу көрүнүш деген адаттар.
Жаш кезибизде ыраматылык атам баарыбызды бирдей чогултуп, жашына карап тамактанууну баштатчу. Тамак учурунда сүйлөшкөнгө чек койчу (азыр биз сүйлөшүү үчүн дасторконго чогулабыз). Бүткөндөн кийин жашына карап кайрадан Курандан сүрө айттырып, өткөндөргө бата кылып дасторкондон турчубуз. Биздин баарыбызды бириктирген нерсе, менимче, ушул адат болгон.
2. Жумушта. Иштеген жерибизде да үйдөгүдөй эле ар кимдин өзүнө тиешелүү жоопкерчилик-милдети бар. Азыркы түшүнүктө тимбилдинг (команда куруу) түшүнүгү пайда болуп, көптөгөн иш-аракеттер бар. Албетте, убакыттын өтүүсү менен улам жаңыланып турат. Биздин ишканада өзгөрбөгөн бир эреже бар - бул жумуш башталардан жана чогулуш башталардан мурда китеп (айрым учурда макала) окуу. Мен биринчи жумушка келгенде ушул көрүнүштү көрсөм, азыр да буга амал кылганга аракет кылам. Мурда китеп окуу ошол учурдагы директор тарабынан коюлган милдеттүү тапшырма болсо, азыр анчалык катаал шарт коё албай келебиз. Анткени муун алмашып, ошого жараша түшүнүктөр да калыптанат экен. Бирок чогулуштан мурда китеп окууну аксатпаганга аракет кылабыз. Жылдын башында орток бир китеп баштап, ар жыйында бирден тема окуп отуруп, жыл аяктаганда жок дегенде ошол китепти жамаат менен чогуу бүтүргөнүң билинбей калат. Муну да жакшы адат деп эсептейм.
Сизде үй-бүлө жана жумушка тиешелүү кандай адаттар бар?