Кыялкеч кыздан кызык чыгарма

14-бөлүмү

Үшкүрүп алды да, жанындагы скамейкага селейип үн-сөзсүз отуруп калды. Башы айлангансып көзү караӊгылай түштү. Өӊү да кубарып, кан-жансыз боло түшкөнсүдү. Нурдандын абалын көргөн Пери жанына отура калды да, колун кармап:
- Нурдан, Нурдан. Сага толкунданууга болбойт.
Перинин колу тиери менен денеси от жагып ийгенсип эми ысып чыкты. Жан кирди. Оору унутулгансып, жандана түштү.
- Түркия. Түркия. Оозума алып, атай элегиме канча болду. Кыйналарымды билчүмүн, жан дүйнөм сыздап чыгат. Бул ааламда максатсыз жашап жатканымды, өзүмдүн тагдырыма өзүм балта чапканымды эстегенде дербиш болуп кеткеним артык дейм.
- Нурдан, азыр сага капаланууга болбойт. Кан басымыӊ да көтөрүлүп чыкты окшойт. Баары жакшы болот. Бир гана сен капа болбо – Нурданды жоошутканы менен өзүнүн да көзү караӊгылашып, аалам асты-үстү болуп жаткандай эле.
- Мен… мен… - Нурдан андан-ары эч нерсе айта албай, тили күрмөөгө келбей калды.
- Палатага баралы. Назик колдору менен Нурдандын алсыз, арык колдорунан кармап, өйдө тургузду.
Чындыгында Нурдан алсырай түшкөнүн экөө теӊ байкашты. Периге сүйөнө, буттары сүйрөлө оорукананын оозуна араӊ жетишти. Бейтаптардын карталарын регистратурага жеткирип келген медайым менен Пери эки жагынан сүйөп, лифт менен араӊ өйдө көтөрүлүштү да, палатага киришти.
Нурдан керебетине сулк жатып калды, көздөрүн да ачкан жок. Колун Перинин колунан чыгаргысы жок. Колун тартып чыгара албаган соӊ, бир топко тиктеп турду да, керебеттин четине аяк басты. Айлана жымжырт, бир гана эки жүрөктүн кагышы бир-бирине угулуп турду. Башкача кагып жатышты. Денеден суурулуп чыгуучудай кагып жатышты. Жүрөктөр сүйлөшкөндө башка эч нерсенин кереги жок эле. Канчалаган жылдар мурун ушундай маектер көп болор эле. Бирок, жүрөктөр чогуу болобуз дешчү. А азырчы? Эки жүрөк бири-биринен кайда жүрдүӊ деп сурагандай, ошончо жыл издешкенин айтып бергендей эле. Бир туруп «сен күнөөлүүсүӊ», «жок, мен эмес, сен күнөөлүүсүӊ» деп бири-бирине сөөмөй кезегендей өзгөчө дүкүлдөйт.
Жүрөктөр менен дубалда илинген сааттын жебелери жарыша кагып, бат эле кеч киргенсиди. Канча саат өтсө да Нурдан көзүн бир ачпай, ушуга чейинки жашоосунун ар бир күнүн, ар бир саатын көз элегинен өткөрүп жатты. Перинин колдорун эки колу менен менен бекем кармаган бойдон коё берген жок. Пери да палатага кесиптештери баш багып калсачы деп санааркаган менен колун тартып алгысы келбей, кыймылга келбей көз ирмебей тиктеп отурду. Демейде түнкү нөөмөттөн кийин чарчап, токтогон жеринде көзү илине түшкөн Пери бүгүн негедир уктоону капарына да алган жок. Экөө теӊ убакыттын өтпөсө экен дегенсийт. Жүрөгүн тарттырганы барышы керек экенин экөө теӊ эстегени менен үн катышпады. Оорукананын кызматкерлери дагы же узак жолдон кийин эс алып алсын дедиби, же бейтаптын ден-соолугунан улам тынчын албайлыбы дедиби, айтор унчугушкан жок. Экөөнүн тынчтыгын Нурдандын телефонуна келген кат бузду.
«Байкежаным, жакшы эс алдыӊызбы? Чалып үнүӊүздү угайынбы жаным?» деген сөздөр Нурдандын телефонун тумбочканын үстүнөн алып бере калайын деген Перинин көзүнө шак урунду. Окуюн дебегени менен эмнегедир уурданып окуп алды да, бүткөн бою кайнак суу куюп ийгенсип, ысып чыкты.

Автор: Таалайкул Токтобекова
Сүрөт: @maestrodicarta

14-бөлүмү

Үшкүрүп алды да, жанындагы скамейкага селейип үн-сөзсүз отуруп калды. Башы айлангансып көзү караӊгылай түштү. Өӊү да кубарып, кан-жансыз боло түшкөнсүдү. Нурдандын абалын көргөн Пери жанына отура калды да, колун кармап:
- Нурдан, Нурдан. Сага толкунданууга болбойт.
Перинин колу тиери менен денеси от жагып ийгенсип эми ысып чыкты. Жан кирди. Оору унутулгансып, жандана түштү.
- Түркия. Түркия. Оозума алып, атай элегиме канча болду. Кыйналарымды билчүмүн, жан дүйнөм сыздап чыгат. Бул ааламда максатсыз жашап жатканымды, өзүмдүн тагдырыма өзүм балта чапканымды эстегенде дербиш болуп кеткеним артык дейм.
- Нурдан, азыр сага капаланууга болбойт. Кан басымыӊ да көтөрүлүп чыкты окшойт. Баары жакшы болот. Бир гана сен капа болбо – Нурданды жоошутканы менен өзүнүн да көзү караӊгылашып, аалам асты-үстү болуп жаткандай эле.
- Мен… мен… - Нурдан андан-ары эч нерсе айта албай, тили күрмөөгө келбей калды.
- Палатага баралы. Назик колдору менен Нурдандын алсыз, арык колдорунан кармап, өйдө тургузду.
Чындыгында Нурдан алсырай түшкөнүн экөө теӊ байкашты. Периге сүйөнө, буттары сүйрөлө оорукананын оозуна араӊ жетишти. Бейтаптардын карталарын регистратурага жеткирип келген медайым менен Пери эки жагынан сүйөп, лифт менен араӊ өйдө көтөрүлүштү да, палатага киришти.
Нурдан керебетине сулк жатып калды, көздөрүн да ачкан жок. Колун Перинин колунан чыгаргысы жок. Колун тартып чыгара албаган соӊ, бир топко тиктеп турду да, керебеттин четине аяк басты. Айлана жымжырт, бир гана эки жүрөктүн кагышы бир-бирине угулуп турду. Башкача кагып жатышты. Денеден суурулуп чыгуучудай кагып жатышты. Жүрөктөр сүйлөшкөндө башка эч нерсенин кереги жок эле. Канчалаган жылдар мурун ушундай маектер көп болор эле. Бирок, жүрөктөр чогуу болобуз дешчү. А азырчы? Эки жүрөк бири-биринен кайда жүрдүӊ деп сурагандай, ошончо жыл издешкенин айтып бергендей эле. Бир туруп «сен күнөөлүүсүӊ», «жок, мен эмес, сен күнөөлүүсүӊ» деп бири-бирине сөөмөй кезегендей өзгөчө дүкүлдөйт.
Жүрөктөр менен дубалда илинген сааттын жебелери жарыша кагып, бат эле кеч киргенсиди. Канча саат өтсө да Нурдан көзүн бир ачпай, ушуга чейинки жашоосунун ар бир күнүн, ар бир саатын көз элегинен өткөрүп жатты. Перинин колдорун эки колу менен менен бекем кармаган бойдон коё берген жок. Пери да палатага кесиптештери баш багып калсачы деп санааркаган менен колун тартып алгысы келбей, кыймылга келбей көз ирмебей тиктеп отурду. Демейде түнкү нөөмөттөн кийин чарчап, токтогон жеринде көзү илине түшкөн Пери бүгүн негедир уктоону капарына да алган жок. Экөө теӊ убакыттын өтпөсө экен дегенсийт. Жүрөгүн тарттырганы барышы керек экенин экөө теӊ эстегени менен үн катышпады. Оорукананын кызматкерлери дагы же узак жолдон кийин эс алып алсын дедиби, же бейтаптын ден-соолугунан улам тынчын албайлыбы дедиби, айтор унчугушкан жок. Экөөнүн тынчтыгын Нурдандын телефонуна келген кат бузду.
«Байкежаным, жакшы эс алдыӊызбы? Чалып үнүӊүздү угайынбы жаным?» деген сөздөр Нурдандын телефонун тумбочканын үстүнөн алып бере калайын деген Перинин көзүнө шак урунду. Окуюн дебегени менен эмнегедир уурданып окуп алды да, бүткөн бою кайнак суу куюп ийгенсип, ысып чыкты.

Уландысы бар…

Чөнтөгүндөгү жаӊы ачылып, 3-4 даанасы алынган тамекинин кутусун арыраактагы таштандынын челегине салды.

Экөө теӊ эмне деп сүйлөрүн билбей, бир топ жерге сейилдеп басышты.
- Москвада канча убактан бери иштеп атасыӊ?
- Бул жакка келгениме октябрда 8 жыл болот.
- 8 жылдан бери сени кантип көргөн жокмун?
- Мен бул ооруканага өткөн жылы эле которулуп келдим.
- А мен апрелдин аягында келип эки жума дарыланып кеткем. Кантип ошондо көрүшпөдүк экен? - деди Нурдан улутуна.
- Апрелдин аягы? Ааа, мен отпускка чыккам, майдын ондоруна чейин да майрам эмеспи, бир ай эс алууда болдум.
- Жок дегенде ошол кезде жолукканыбызда эмне. Же Кыргызстанда жолуксак…
- Мен бул жолку отпускада Кыргызстанга барган жокмун.
- Кап, ошондо сыртка көп чыкканымда мүмкүн сага жолукмакмын
- Түркияга барып келдим.
- Түркия…?

Уландысы бар…

13-бөлүмү

- Саламатсызбы Нурдан Бакытович! –деди аяр үн менен.
- Пери! Пери! Сенби? Пери, сенсиӊби? Чын эле сенсиӊби?
Нурдан көзүмө көрүнүп жатат деп ойлоду. Себеби бул оору менен алышканы ушул ооруканада, дайыма көз алдында Пери болчу.
- Ооба, мен нөөмөттөгү врач Пери Алиевна. Сиздин врачыӊыз Виктория Сергеевна 10 мүнөт мурун апасын тез жардам менен алып кетишиптир деп, бейтаптарын мага дайындап, шашып кетти.
Пери ичин канчалаган сезим куйкалап, сүйүнөрүн же күйүнөрүн билбей думугуп турса да, качанкы бир мезгилде дайынсыз жоготуп алган сүйгөн адамына эмес, врач этикасы менен бейтап катары кайрылып сүйлөдү.
Нурдандын заманасы куурулуп, кан басымы көтөрүлүп чыкты. Кантип? Кантип? Арадан 13 жыл өткөндөн кийин ушундай жолугушуу болот беле?
Перинин да ойлору быт-чыт болуп, аалам аӊтарылгандай болуп кетсе да, күчүнүн барынча карманып:
- Урматтуу Нурдан Бакытович, сизге катуу ойлонууга болбойт. Өзүӊүздү жакшы карашыӊыз керек. Өӊүӊүз кубарып кетти, катуу ойлонбоӊуз – деди.
Нурдан жашоодо биринчи ирет көзүнө жаш тегеренип, үнү каргылдана:
- Пери, мени кечир. Мени кечире алсаӊ, кечирип койчу. Үч уктасам ушундай жолугушарыбызды билген эмесмин.
- Мен да мындай жолугушууну күткөн эмесмин.
- Жүрөгүмдүн түпкүрүндө сени жолуктурарымды билгем, бирок, ушундай жолугушуу болорун күткөн эмесмин.
- Мен дагы Нурдан – жибий түшкөнсүдү.
- Мен сени көрбөсөм дагы сүрөтүӊдү күндө карайм. Дайыма жаныӊда боло албасам да, жанымда сүрөтүӊдү алып жүрөм. Сен мурункудай эле менин жүрөгүмдүн түпкүрүндө жашайсыӊ.
Керебетине эӊкейип, жаздыгынын астынан Стамбулдун Гүлхане сейил багынан түшкөн Перинин сүрөтүн алып чыкты.
Мындайды күтпөгөн Пери мукактанып, үн катпастан сүрөткө тигилип, экөөнүн ошол бактылуу күндөрүн эстеди. Нурданды жоготкон күндөр, уйкусуз нечен түндөр, айлар, жылдар секунд сыяктуу тездик менен көз алдынан өтүп жатты.
Нурдан да айтпайын десе өтө көп, айтайын десе оозуна бир сөз келбей дымып калды.
Сүрөттү кайра сунду да:
- Бүгүн анализдериӊиздин баарын тапшырасыз. Саат 10до УЗИге барасыз. Түштөн кийин ЭКГга жүрөгүӊүздү тартышат.
Так ушул жерден Нурдан:
- Жүрөгүмдүн согушун мурун текшергениӊиздей эле сиз эле өз колуӊуз менен текшерип коюӊузду суранам – деп тамашалап күлүп жиберди. Ушул замат Нурдан өзүнүн ушинтип канча жылдардан бери күлө элек экенин эстеди.
- Анда, анализдериӊизди тапшырып, УЗИге баргандан кийин, сыртта күтөм. Менин сменим аяктап, сиздин жүрөгүӊүздү текшерүүгө убактым болот.
- Жүрөктү оорукананын сыртында текшерсеӊиз болобу?
- Албетте. Мен жумушумдан алагды болбой обходду бүтүрөйүн. А сиз жакшы тамактанып, дарыларыӊызды унутпай ичиӊиз.
- Жолугушканча саламатта болуӊуз.
- Саламатта калыӊыз.
Нурдандын палатасынан чыкканы менен акыл-эси, ою бүт ошол жакта эле. Бир нече бейтапка барып, ал-абалын сураганы менен, тили менен эле сүйлөп атты. Канча аракет кылганы менен ооруларын, дарыларын түшүнүп-түшүнбөй эле дендароо абалда таӊкы «обходун» аяктады. Жүрөгү элеп-желеп, акылы алда кайда кетип атты. Нурдан да кимиси кан тамырынан, кимиси аты жогунан кан алып атканына маани берген жок. Ушунча жылдан бери канча кан тапшырса да коркконсуп зааркана араӊ колун берчү. Мурун УЗИ кабинетине көзүн жумуп барган болсо, бүгүн 321-кабинетти сурап атып араӊ тапты. Экөөнө теӊ убакыт өтпөй жатты. Түнкү сменден чыккан Перинин демейде аябай уйкусу келсе, бул жолу укташ керек экенин капарына да алган жок. Шаша-буша кийинип сыртка чыкса, арыраак жакта чылымын түтөтүп Нурдан турган экен. Перини көрүп, чылымынан тартынгансып кетти да, жашыруун ыргытып, бат-бат басып жете келди.
- Ииии, бай болгур, көк түтүн менен качан достошуп алгансыӊ? Пери атайын айтайын дебей эле, чоӊ энесинин сөздөрүн көп пайдаланчу эле, анысы калбаптыр. Чылымын жактырбагандай өкүм сүйлөдү.
- Оору менен достошкону аябай өзгөрдүм. Акыркы 5 жылда чылым да бизге кошулду.
- Кой, токтот. Тем более, көк түтүн сенин ооруӊ менен дос болсо, экөө биригип сага душман болушат. Министерство здравохранение предупреждает: «Тамеки чегүү – сиздин ден-соолугуӊузга зыян»
- Сиз айтсаӊыз болду го.

Врачы да бейтабынын так жанына жетип тили күрмөөгө, буту шилтөөгө келбей дендароо.

Уландысы бар…

12-бөлүгү

- Вам плохо Нурдан Бакытович?
Үйрүлө түшүп үрпөӊдөгөн медайымдын сөзү угулган да жок. Башы айланып атат окшойт деп бир колу менен колунан кармап, экинчи колу менен далысынан аяр жөлөгөн кыймылдар сезилген да жок.
Канча убакта өзүнө келгенин байкабай да калды. Башына бир нече ой келип, бүткөн боюн майда калтырак басып, тердеп чыкты. Светлана Ивановнанын коштоосунда алдын-ала даярдалган палатасына кирип эле керебетке көмөрөсүнөн түшүп жатып калды. Башка жолу келгенде терезеден сыртты бир топко тиктеп, дайыма карай берип көзүнө тааныш болуп калган бак-дарактан бери толуктап чыгар эле. Канча жылдар өтсө да унутулбаган махабаты кайра козголуп, жан дүйнөсүнө бүлүк түштү. Эми эле унутайын деп калган эле. Апасы жалынып-жалбарып дайыма кыздар менен тааныштырууга далалаттанчу. Бирок, көӊүл буруп же бир жолу да таанышкан эмес. Жарым жыл мурун апасы телефон номерин берип, эки ай мурун гана чалып жолугууга чакырган Мээрим менен көӊүлү толук келбесе да жолуга баштаган. Ушул жолку дарыланып келгенден үйлөнөлү деген сунушун киргизип, апасы ченебей кубанып, тойго кам көрө баштаганын айтып узаткан. Мээримдин ата-энеси менен жолугушуп, той болчу күндү да белгилешкен. Ошол замат апасына чалып, ал-жайын сурады да, апасынын жообун күтпөстөн шарт эле:
- Апа, тойду токтото туралы.
- Кой, балам. Ал эмнеси экен? Жакшылыкты токтоткон болбойт.
Апасынын андан аркы сөзүн укпай эле, так кесе сүйлөдү:
- Мен ошентип чечтим апа.
- Чечтим деген эмнеси ботом? Атаӊ турат, мен турам. Бир ооз кеӊешип анан… Анын үстүнө Мээримдин ата-энесине да айттык. Алар да даярданып атышса керек…
- Апа, мен ден-соолугумду да ойлоп атам – деди апасын жоошута
- Таӊ балам… Балам ай балам. Тойду токтоткон болбойт. Жашыӊ да өтүп баратат. Атта балам ай… Биз да ушул бойдон тура бербейбиз. Ал-күчтөн тайыйбыз. Жаныӊда жарыӊ болсо, биздин да санаабыз тынч болот эмеспи… Анын үстүнө… балалуу да болуп калсаӊар…
- Апа, мен балалуу болуу кандай жоопкерчилик экенин балалуу боло элек болсом да билемин – шарт апасынын сөзүн бөлдү.
- Атта балам аай, бала деген бакыт. Анын эмнеси жоопкерчилик, кудайга шүгүр, үй-жайыбыз, сага деп, сенин балдарыӊа деп чогулткан мүлкүбүз бар. Анын эмнесин ойлондуӊ. Жаратканым ар бир баланы өз ырыскысы менен берет. Эми… бала деген... жакшы да балам.
Балалуу болсо, ооруганы да жеӊилдеп, айыгып кетет беле деп үмүттөнгөн энеси күйпөлөктөп сүйлөп жатты.
Өз ою менен алпурушуп, апасынын сөзүн аягына чейин уккан да жок. Акыл-эси аппак халатчан айымында болду. Кечке чейин тамак да ичкен жок, мурдагыдай Кыргызстандан ала келген чакан белектерин оорукананын кызматкерлерине таратып, ар бири менен ал-жай сурашкан жок. Тек гана керебетте бир чалкалап шыпты тиктеп, бир көмөрөсүнөн көк түшө жатып атты. Махабатынан башка эч нерсе акылына келген жок. Эмнегедир тойду да, ата-энесин да, Мээрим менен ал тарапты да ойлободу. Он жылдан ашык убакытттан бери жан кейиткен оорусу менен сүйүүдөн сыздаган жүрөгү айыккансып калган. Бирок, бүгүнкү элес жүрөгү менен кошо бүткүл дартын козгоду. Ой менен алпурушуп жатып уктап кетиптир. Телефондун чалуусу таттуу уйкусун бузуп жиберди.
- Алло!
- Кандайсыз? Ден-соолугуӊуз жакшыбы?
- Рахмат, жакшы. Өзүӊ кандайсыӊ? Сага бир нерсе айтайын дедим эле… Башка жолу айтайын.
Мээримге тойду токтотолу деп айтайын деп барып араӊ карманды.
- Макул. Мен да сизге бир нерсе айтайын дегем, мейли мен да башка күнү айтайын. Жакшылап эс алыӊыз, жолдон чарчасаӊыз керек. Шашпай сүйлөшөлү.
Кыздын телефонду өчүргөнүнө сүйүнгөнү менен, той боюнча айтпай калганына өкүнүп кетти. Мага эмнени айтайын деди экен? Мүмкүн үлпөт көйнөгүбү же тойдо кимди курбу кыларын чечкенин айткан атабы? Никеге турууга арыз жазып кетип бара жатканда кандай көйнөк тандарын жана эки жакын досунун кимисин жанына курбу кыларын билбей атканын айткан.
«Кап, кеч болуп кете электе айтсам болмок. Үйлөнгөнүбүз менен мен аны сүйө албасам, күн перим уктасам түшүмдөн, ойгонсом өӊүмдөн кетпей жүрсө… Мээримге деле убал го» - деп ойлонуп адатынча терезеге үӊүлүп калды. Эшик такылдап, врач кирип келди. Нурдан бурула карап, жанында турган медайымды көрүп селейип калды.

Ал жерде өмүрүнүн жарымын ошол ооруканадагы ишине арнаган, Нурдан келгенде өз баласы келгендей сүйүнгөн Надя тез эле телефон чалып, врач чакырды. Шыӊга бойлуу, тармал сары чачтуу эптүү медайым жете келип, кан басымын ченеди. Чын эле көтөрүлүп кеткен экен. Бир топ жылдан бери айлап, жылдап жашап, дарыланып жүргөн Нурдандын үйү болуп калган ооруканага бул жолу эмнегедир башкача шашып келди. Демейде жата берип жадагандыктанбы, буту тартпай араӊ кирчү.
10 мүнөт өтүп – өтпөй Нурдан өзүн жакшы сезип калганын айтып, палатасына жайгашуу үчүн мейдайымдын коштоосунда 7-кабатка көтөрүлдү. Лифттен чыгары менен узун коридордун арткы башынан аппак халатын кийип кулпурган качанкы махабаты көзүнө көрүнгөнсүп кетти. Буту шилтенбей, турган ордунан жыла албай калды.

Уландысы бар…

11-бөлүгү

Энеси эркек төрөгөндөй сүйүнгөн жигит баштыктары менен үйүнө чейин узатып, кыздын дарегин таап алганына маашырлана ишенимдүү кадам шилтеп аскер бөлүгүнө келди. Так ошол жерге жеткенде гана командири жөнүндө, базарга кызын издегени эмес, азык-түлүк алышканы барганын эстеди. Канчалык коркуп турса да, коркуу сезимин перисин бир көргөн сүйүнүч сезими жеӊип турду. Кыргызча ооруп, элирип калган экен деп Султановду аяган башчысы бир ооз ачып койгон жок, жадагалса кайда барганын, баштыктарды эмне кылганын да сураган жок. Тек саламына алик алып башын ийкеп койду. Менин сүйүүмдү кудай да колдоп атат, командирим ооз ачкан жок деген ой Бакытты ого бетер бактылуу кылды.
Канча жылдар мурун ушинтип башталган сүйүүсүн эстеп, ар бир күнүн көз элегинен өткөрүп атканда баласынын кучактап өпкөнү чочутуп жиберди. Сүрөткө үӊүлө тигилип карап калганын ошондо сезип, уулунан уялгансып кетти.
Нурдан так ушул мүнөттөрдө ата-апасын сагынып, алардын тунук махабаты жөнүндө апасынын айтып бергенин эстеп, жанын кыйнаган ооруга карабай жылмайып алды.
- Махабат. Сүйүү. Ашык болуу. Акылыӊдан адаша сүйүү. Кандай сезим.
Атасынын автобустун аркасынан калбай жүгүргөнүн элестетип, азыркы беделдүү, авторитеттүү кызматкер Бакыт Сагынович ушундай чоӊ сүйүү менен үй-бүлө курган десе ким ишенет деп күлүп койду. Өзүнүн эми тутанып, жалбырттап келе жаткан сүйүүсүн эстеп, көзүнө жаш тегерене түштү. Тагдырдын тамашасын кара. Жаӊы күйүп, эми алоолонуп келе жаткан ысык сүйүүсүнө жамгырдын, ал эле эмес нөшөрлөп жааган ак жаандын жаап эле эмес, куйганын кара. Бирок, чогу али жүрөктө өчпөй жүрөт. Тунук махабатын эстегенде оорусун бир саамга унута түшкөнсүйт. Жетелеше ээрчишкен бактылуу күндөрү көз алдына тартылса ата-энесинин сүйүүсүндөгү «булутка» айлана түшөт. Анан эле махабатынын аягына чекит койгонун эстегенде өзүнүн оорусунан миӊ эсе күчтүү дарт жүрөгүнөн баштап бүткүл денесин аралап өтөт да, эч нерсеге дарманы келбей муун-жүүнү бошоп шалдырап жатып калат. Эстебегенге канча аракет кылса да, жүрөк кургур эч унуттурбайт. Акылы менен аракет кылып, махабатын өчүрүүнүн аракетин кылат. Жүрөк менен акылдын таймашы бир топко уланып, акыл баары бир сезимди баш ийдире албай кыйналат.
- Ашыктык дарты деген ушул беле. Акындар бекеринен ыр жазып, жазуучулар романдарды жөн жерден жаратпаган экен да. Сүйүү темасындагы миллиондогон обондор жаӊырганы, сүрөттөр тартылбаганы да бекеринен эмес экен да.
- Нурданчик, как ваше самочувствие?
- Ой извините… я не заметил вас.
Палатасына кирип келген медайымда да байкабай калганынан уялып кетти.
- Ничего, ничего.
- ….
- А вы стихи сочиняете?
- Нееет
- У вас такие прекрасные рифмы. Так классно звучит. Прям с любовью. Жаль, что я ваш язык не понимаю.

Уколун сайып, ошол саатта ичилчү дарысын берип, сыртка чыгып кетти. Бейтап кайра өз ою менен алек. Божурап үнүн сыртка чыгара өзү менен өзү сүйлөшүп жатканын ошондо түшүнүп, «жүрөктөн чыккан нерсе жүрөккө жетет» - деген ушул тура, болбосо «с любовью» деп бекеринен айткан жок да деп ойлонуп жатып у йкуга кетти. Дарысы күнү-түнү тынчын алган ооруну басаӊдатчу күчкө ээ, уколун алгандан кийин эч нерсе сезбей уктап калчу. Бул жолу уйку-соонун арасында жөөлүп кызынын атын атап жатты. Толук уктап кетип, таттуу түш көрдү. Махабаты узун ак көйнөкчөн бийик тоонун башынан «Нурдан! Нурдан!» - деп кыйкырып колун булгалайт. Канчалык катуу чуркаса да жол арбыбайт. Же жетпейт. Буттары шилтенбейт. Кыйкырайын десе тили күрмөөгө келбейт. Кыйналып араӊ жетип, тоонун чокусуна эми чыгып, кызга колун сунат. Экөө эми кармашаарда ойгонуп кетти. Тердеп, кыйналып атыптыр. Бир чети кыйналбай ойгонуп кеткенине сүйүнсө, бир чети кыздын колуна эми жетерде ойгонуп кеткенине капа.
Күндөр зуулдап өтүп жатты. Нурдан Москвага жарым жылда бир жолу келип, дарыланып кетип жүрдү. Арадан билинбей туура 10 жыл өтүптүр. Бул жолу да кезектеги дарылануу курсуна келген. Оорукананын босогосун аттаганда эле эмнегедир жүрөгү опкулжуп, башы айлангансып кетти. Регистратурага келип, биринчи эле кан басымын өлчөтүп берүүнү суранды.

- Аиии эже, кичинекей дейсиз да, мына кыздарыӊыз бой тиреп бышып турат. Иии эже, сиздин кызыӊыз менен теӊ кыздар эрге тийип, бир үй-бүлөнүн арабасын сүйрөп калышат. Мына мен, сиздин кызыӊыздай кезимде Эрболсунумду төрөп, апа болуп калгам. Ииии, эже анда 8-классты бүткөн кезим, талаага пахтага чыкчубуз. Ошол жактан келе жатканда эле ала качып отуруп калгам. Ой азап тарткан элем, боюмда барда ичим менен ичимдей дарбыздарды көтөрүп, сөөмөйүм жарылганча тамеки терип, иии жылаӊаяк күрүч сугарганыбызчы … Ииии, мен көрбөгөн күн калдыбы.
Ушул жеринен узун сөздүн учугун кести.
- Ал заман башка эле. Сен сыяктуу далай кыздарыбыз он гүлүнүн бири ачыла электе бала басты болуп, көр турмуштун туткунунда болушту. Ошол үчүн кыздарды окутуп, турмуштун оор соккуларынан коргоп жатпайбызбы. Мен көргөндү сен да көр дебей шарт түзгөнүбүз туура да.
- Ооба, туура айтасыз, оозунан сөзүн жула качып, ач көздөнгөн кызыгуу менен дагы суроо салды:
- Кызыӊыздын сүйлөшкөн бирөө-жарымы бар бекен я? Болсо керек э я, керилип бой десе бою, өӊ десе өӊү бар. Дене-мүчөсү да келишкен, ииий жаштык, жаштыктын өзү сулуу тура… (күбүрөнүп, анан өзүнүн жаш кезин эстеп эбиреп сүйлөп кетип баратты.
Артта апасы менен кошунасынын эмне жөнүндө сүйлөшкөнүнө маани бербей, баштыктарын көтөрүп, башын шылкыйтып, булуттарды элестеп келе жатып, өзүнүн сүйүү менен ооруп атканын сезди.
«Сүйүү дешет, сүйүүӊ оору болот экен го…» деген ой менен алек. Табити тамакка тартпай калганын, жан дүйнөсү эле эмес денеси бүт оорлошуп, эч нерсеге көӊүлү жок экенин аӊдап келе жатты.
Апасы чын эле кызынын чоӊоюп калганын, жигит менен сүйлөшүп атканын буга чейин сурап, кызы менен сырдашпаганына капа болуп ойго чөмүлдү.
Булар маектешип, базарды бүт көчүрүп алгансыган оор баштыктарын бир аз көтөрүп кайра тынганча Бакыт жетип калган эле. Автобустун карааны көрүнбөй калса да жүрөгү бир нерсени сезгендей чуркап келе жаткан эле. Катуу жүгүргөнүнөн дем ала албай күйүккөнүнө, өпкөсү көөп дем ала албай жатканына да кайыл. Арттарынан жете келип, унчукпастан эле кыздын колундагы жүгүн, анан эки аялдын баштыктарын ала салды. Өзүнөн оор баштыктардын салмагын сезбей, эпилдеп алдыга түштү. Жашоодо андан өткөн бактылуу аадам жок эле. Оорун колдон, жеӊилин жерден алган элпек жигитти экөө алкап атса, кыз талкан сугунгансып үн чыгара албайт. Тили күрмөөгө келбей, күндүн ысыгынан дагы жигиттин илеби куйкалап, тердеп чыкты. Экөө тен, түш көрүп атамбы деген ой болуп, бири-бирин көргөн көздөрүнө ишенбейт. Күн маӊдайдан тийип, ысык аптапта акактап сууну эӊсебей, ар кимиси өз ойлору менен алек. Бири өткөнүнө кейисе, бириси бактысын тилеген төрт караан кетип баратты.

Уландысы бар…

10-бөлүгү

Базардын ичиндеги кыдыракей ичке көчөлөрүн бир сыйра айланып чыгып, таппаган соӊ шаабайы сууп туруп калды. Эки жакты элеӊдей карап, ошондо гана командирин эстеди. Артты көздөй бурулуп, эми командирин кайдан издерин билбей ойлонуп калды. Аны караган сатуучуларга да, шаша буша жүргөн алуучуларга да, ал жөөлөп кеткенде ызырына караган кээ бирине да көӊүл бурган жок. Колундагы табылгыс кушун учургансып, селдейип турган жеринде тура берди. Башын көтөрсө, көктөн издегени жерден табылды болуп, периси менен апасы жанынан өтүп, базардан чыгып баратышкан экен. Басайын десе буту кыймылга, сүйлөйүн десе тили күрмөөгө келбейт. Эс-учун жыйып, эми кыймылга келип, кыз кеткен жакты көздөй кайра чуркады. Кыйкырып токтотоюн дейт, апасынан жазганат, анын үстүнө атын да билбейт. Кыз көчөдө көрүнбөгөнү менен, кыпкызыл кулпурган көйнөкчөн перисинин элеси көз алдынан кетпейт. Кыз апасы экөө чыгып эле ошол жердеги аялдамада турушкан. Элеӊдеп базардан шашып чыккан Бакыт эки-жакты караганда периси кайра көзүнө чагылыша түштү. Чуркап жетип колундагы баштыгын ыргытып жиберип, кызды көтөрө калып ай-асманга тегерете, «мен бактымды таптым» деп ааламга жар салгысы келди. Өмүр бою колунан түшүрбөй учуп жүргүсү келди. Же болбосо булут болуп кеткиси келди. «Эмне болсо ошол болсун, барам дагы баарын айтам, мен ансыз жашай албасымды, жашоом ага чиеленишип калганын, баарын айтам» - деп сүйлөнүп жиберди. «А апасычы? Ага да айтам, кызына жолотпосо Ак-Буурадан агып кетем. Мүмкүн апасы эмес эжесидир, же кошунасы… Эмнеси болсо да барам» Бир сүйлөнүп, бир күӊгүрөнгөнчө сары автобус келди да, апасы менен кызы түшүп кетти. Ордунан жылганча жетишип калам деген Бакыт канча жүгүрсө да үлгүрбөдү. Эки баштыктын оордугуна карабай шамал менен жарышып, автобустун түтүнүнөн кере жутуп, чуркап баратты. Бир маалда эсине келип, оор баштыктарды ыргытты да, ылдамдыгын тездетти. Автобустун карааны көрүнгөнүнө ыраазы. Канча чуркаганын деле байкабай баратты, бир тилегени кызын жоготкондой, эми автобусун жоготпосо болду. Эки аялдамадан кийин эле аябай көп жүргүнчү менен апасы менен кызы түшүштү. Арасында кошуналары да, тааныган, тааныбагандары да бар экен. Капа болгонунан кадам шилтегиси келбей, апасынан «Бир аз эл алыстап кеткенден кийин басалычы» деп суранды.
- Кой кызым, ансыз деле базарда көп жүрүп койдук. Анысы аз келгенсип автобусту да далай күттүк. Атаӊ иштен келип калды го, кечки тамагын да даярдабай чыктык эле.
- Эч нерсе эмес апа, атам базарга барарыбызды билет да, өзү жиберген го…
- Бөбөктөрүӊ да ачка болуп, акыйып отурса керек…
Ушул жерден шыпылдак кошуна булардын сөзүнө аралашты.
- Иииий жеӊе, эрибизди, балдарды аяп жүрүп, өзүбүздү аяган жан жок өтүп кетет экенбиз да…
Кошуна келиндин «эр» деген сөзү одоно угулуп, ойлонуп кетти. Ошко келгенден бери ошол сөзгө такыр көнбөй койду. Классташтарынын арасында да «эрге тийип» деген сөздөр айтылып калчу эле. «Турмушка чыгып деп айткылачы, жок дегенде «күйөөгө тийип» десеӊер боло» эрикпей дайыма айтат. Эмнеге «эр» дешет деген ой менен алпурушуп, шыпылдактын андан ары эмне дегенине маани бербей калды.
- Кызыӊыз бой жетип калды. Өзүӊүздөр да эл оозуна алынып калган бардар үй-бүлөсүздөр. Кызыӊыздарга көз арткандар көп болсо керек. Коӊшу-колоӊдун да сөз кылганы сиздер. Кызыӊыздарды биздин сонун жигиттердин бирине эрге берип, куда күтсөнүздөр Ошко көп-көп келип турат элеӊиздер. Ооой, Ошко келгениӊиздерде Маматали экөөбүз барып, аэропорттон эле тосуп алат элек. Коӊшусунун сөзүн жактырбаган кыздан апасы, кабагын чытып, келиндин сөзүн бөлдү:
- Атасы экөөбүз кыздарыбызды жогорку окуу жайына окуталы деп аракет кылып келе жатабыз. Күйөө кайда качмак эле, анын үстүнө азыр кичинекей.

Саламатсыздарбы ардактуу окурмандар!


Белгилүү себептерден улам жарыяланып атып токтоп калган ”Ким болду экен?” чыгармасынын уландыларын кайрадан алдыңыздарга сунуштайм.

Туура түшүнөсүздөр деген ишеничтемин.

Сагынычым жана урматым менен, Кыялкеч кызыңар.

- Ооба, апа, баары бир тууганымдай болуп калышты эле… Кантип кетип калам деп… анын үстүнө же дарегин, же аты-жөнүн билбей деп алып өзү чочуп кетти. Бул сөздү бир нече ирет кайталай берип, оозу көнүп калган экен. Сыртынан же ичинен айтканын билбей калып, ошо замат апасын карады. Ырас, апасы капарына албаптыр.
- Аныӊ туура кызым. Бирок, быйыл мектепти аяктап жатпайсыӊбы. Биз Оштон кетпесек деле, сен жогорку окуу жайына тапшырышып кетмексиӊ. Классташтарыӊдын баары өз жолу менен кетишет. Жашоо ошондой кызым, жолугушуу, табышуу болот. Анын аркасында айрылуу бар…
Айрылуу деген сөз гана угулуп, башы айланып, көзү караӊгылагансып кетти. Кантип? Кантип эле? Бир көрүп эле, кайра айрылуу? Жок, мен дагы көрүшүм керек. Жок дегенде дагы бир көрүп, атын сурап алышым керек. Тартынбай эле ошол күндөн бери аны унута албай жүргөнүмдү айтмакмын.
- Бул атласты карасаӊ, сонун экен. Атаӊ экөөбүздүн эжелерибизге ушундан алалыбы? Же жибек алалыбы? Мындай атлас, жибектер биз жакка өтө аз келет. Сапаттары да жакшы.
Апасы колунан тартып, кездемелердин улам бирин көрсөтүп, оюн бөлүп жиберди. Ар бир тууганына санап бирден алышты, баштыктарын араӊ көтөрө базардан чыгышты. Жашылча-жемиш саткан жакка да баш баккан апасына капа болуп, кыйыла араӊ кирди. Апасы улам бир катардан бир катарга өтүп, колуна ала калып жыттап, жакшысын тандап атты. «Мойнунан байлаган ит ууга жарабайт» болуп, апасына жарытарлык жардам бере алган жок. Тек гана баштыктарын көтөрүп алып, басар-басмаксан болуп, сылтып келе жатты. Алыстан Бакытка периси көрүнүп кеткенсиди. Көздөрүн ушалап, кайра-кайра карап, көргөн көзүнө ишенбей жатты. Же көзүмө көрүнүп кеттиби деген да ой келди. Кызга жетүүгө ашыкты. Жетип эле кучагына кысып, асманга алып чыгып булутка айланып кеткиси келди. Бүгүн жекшемби болгонго буларга бир нече саат эс алуу берилген эле. Тамакка да табити тартпай ойлонуп жаткан жеринен командири үйүнө азык-түлүк алышып, үйүнө жеткиришкенге базарга ээрчитип келген эле. Таптакыр келгиси келбесе да жок дей албай араӊ келген. Келгенине сүйүнүп кетти. Эми карасаӊ, тагдырдын тамашасын, маӊдайында уктаса түшүнөн, ойгонсо өӊүнөн кетпеген периси турганын. «Бактылуумун» - деп жибергенин өзү да байкабай калды. Артты караган командири эмеле үӊүрөйүп, жашоосуна нааразы болуп келе жаткан неменин өзүнчө кудуӊдап, кыӊылдап ырдап, бир орунда тура албай ары-бери кыймылдап калганына таӊ кала жаӊы сатып алган сабиз менен картөшкөсүн карматты. Баштыкты колуна алганча «булут кызы» көздөн кайым болуптур. Колундагы эки чоӊ баштыгы менен кызды издеп базар аралай чуркап жөнөдү. Эми даана таӊ калган командири: «Султанов! Султанов! Бакыт!» - деп бир нече кыйкырган бойдон кала берди. Бир чети жини келсе, бир чети «кыргызча» ооруп аткан го деп аяп кетти.

Уландысы бар…

9-бөлүгү
Көз караш менен бирге бүткүл жан дүйнөсүнө белгисиз сезим кирип кеткендей туюлуп, жанагыдан да башкача болуп, башынан аягына чейин денеси чымырап чыккансыды.
- Ооой, биздин досубуз да чыгармачыл киши, жомокту айтасыз, ыр да жазат… Ичке зымдарды майдалап туурап, алардан түрдүү картиналарды жасаганын көрүп баарыбыз таӊ калганбыз.
Бакыт уялгансып досун чыканакка бир түртү да, кайра өкүнгөнсүп кетти. Дагы мактаса экен дегендей кудуӊдап алды. Бирок, оозуна бир сөз да келбеди.
Маектери ушуну менен аяктап, кыз менен коштошуп аскер бөлүгүнө кайтышты. Жолдо катар кыздын дарегин, дарегин кой атын тыӊгылыктуу сурап албаганына өзүн-өзү жемелеп келе жатты.
Кыз да жомоктон чыга калгансыган өнөрлүү жигиттин көз ачып-жумганча жан дүйнөсүнө бүлүк салып кеткенине айран-таӊ. Демейде аркасынан айлап-жылдап чуркаган жигиттерди мынчалык эстеп, ойлочу эмес эле. Аскер кийими бардык кыздарга кызык көрүнгөндөй эле мага да таасир этти демиш болгону менен, оюн топтой албай жатты. Бирок, эмнегедир, кыл калем кармаган колу өзүнөн-өзү шилтенип, көз жоосун алып кулпурган керемет сүрөт заматта тартылып бүткөнү табышмак. Чын эле мен тарттымбы дегенсип, бирде сүрөттүн жанынан карап, бирде артка басып алыс аралыктан карап эмгегине суктанып жатты. Көбүнчө тарткан сүрөтүнүн улам бир жери жакпай, өчүрүп, бир нерсеси кем, бир нерсеси ашык сезилип, убара тартар эле. Ичине кубанычы менен сүйүнүчү батпаган бойдон, буюмдарын жыйнап алып жазгы сыдырым жел менен жарыша тез эле үйүнө келип калды. Апасы да бүгүнкү сүрөтүнө өзгөчө көӊүл буруп, улам келип карап, кызынын таланты менен сыймыктанып, алкап жатты.
Арадан алты күн өтсө да, Бакыт менен болгон жолугушууну, кокустан чагылышкан көздөрүн, булуттар жөнүндө айтып берген сыйкырдуу кептерин эч унута албай койду. Басса-турса эсинен такыр чыкпай, өзүнөн эки жаш кичүү сиӊдиси менен бөлүшкүсү келип, кээде апасына айткысы келип, бирок, кайра токтоп калат, тартынат. Эмне болуп атканына түшүнбөйт. Көчөдөн көргөн бирөөнү кайра-кайра эстеп, кыялдануу уят экенин, ал күндү унутуусу керек экендигинин өзүнө-өзү бир нече ирет какшап айтат. Акылы менен жүрөгү күрөшүп жаткандай сезилет. Кээде кобуранып жатып, үнү сыртка чыгып кеткенин да байкап калып, ого бетер беймаза.
Бакыт үчүн да акыркы алты күн алты жылга тете болгонсуду. Түнү менен уктай албай ойлонуп жатып, эки жолу эртеӊ менен тура албай калып, биринчисинде эскертүү алса, экинчисинде жаза алды. Жазасына да кайыл, эси-дарты кыл калем кармаган перисинде. Акыл-эсин толугу менен ээлеп алгандай. Досуна айтайын дейт, кайра токтоп калат. Ал ажыкыс неме булуттардан баштап, кызды көргөндө буту шилтенбей калганын, жашоодо сүрдүү болгону менен кыздын алдында кыялкеч романтикке айланып кеткен алсыз экенин аскер бөлүгүн жаӊырта кыйкырып баарына айтып берип, жанындагылардын баары кыраан-каткы күлкү менен шылдыӊдап, мазактаганын элестетип, тып токтойт. Өзүн да, кыялындагы кызын да булутка айландырып, экөөнүн чоӊ булут кылып үй-бүлө курарын элестип командирдин үнүнө да маани бербей калып, уят болду.
Кыздын атасы өлкөдөгү таасирдүү аскер адамы эле, Ош шаарына жиберилген убактысы аяктап, үй-бүлөсү менен кетүүнүн камын көрүп жатышкан. Алыскы-жакынкы тууган-туушканга белек алуу үчүн апасы кызын ээрчитип базарга келишкен эле. Апасы улам кызына сүйлөп, кимге эмне белек алууну кеӊешейин дегени менен, кызы көӊүлкош. Кичинекей кезинен үйрүлүп түшүп, апасынын оозунан сөзү чыга электе көз карашынан түшүнүп, айланчыктап турчу.
- Кызым, бир жериӊ ооруп турабы?
- Жок, апаке, жакшы эле.
- Бир жумадан бери маанайыӊ суз, ойлуу болуп калдыӊ…
- …
- Айланайыным, апаӊды сарсанаа кылбай айтсаӊ…
- Баары жакшы, апа, сарсанаа болбоӊуз.
- Же классташтарыӊдан, мугалимдериӊден алыстарыӊа ичиӊ ачышып турабы. Кантсе да эки жыл чогуу окуп, ымалалашып жакшы санаалаш болуп калдыӊар. Сени да окуучу, мугалими дебей, бүт мектеп жакшы көрүп, жакшы кабыл алышты. Коӊшулар менен да туугандай эле болуп калдык. Ооба, оӊой эмес кызым.
Кыз эмне деп шылтоо айтарын билбей турганда апасынын сөзү табылга болду.

“Ким болду экен?”

8-бөлүгү

Уулунун кызыгып сураганына жооп берип жатып, өзгөчө сезим менен жаштыгына кайтып кеткендей болду. Көздөрү да кудум ошол күнкүдөй жанып, үнү да коӊур боло түштү. 30 жыл мурунку таанышкан таттуу мүнөттөрдү көптөн бери эстей элек болчу. Мына азыр күнү бүгүнкүдөй көз алдынан өтүп жатты.
-Ай балам, короз кыйкырыгы менен жарыша чуркабай, күн шашкеден өткөндө деле чыксаӊ…
-Апоу, мен көп убакыттан бери күндүн чыгып келе жатканын тарткым келип жүрөт. Билесизби, Ак-Бууранын жээгинен да өзгөчө көркөм көрүнөт.
Боёк, калемдерин, кагазын коюп сүрөт тартуучу калдайган тактайын көтөрө жалгыз аяк жол менен жарым саатка жетер-жетпес аралыкка дикилдеп бат эле жетип келди. Айлана мемиреп тынч. Бир гана дарыянын оргуштаган үнү кызды ого бетер толкунданып, жан дүйнөсүн козгоп жатты. Кызарып чыгып келе жаткан күн да бүгүн аны сүрөткө тартарына сүйүнгөндөй өзгөчө сүйкүм, өзгөчө кооз. Күргүштөгөн дарыянын илеби ичиркенткенине карабай, Ошко келгенден бери кыялданып, тартууну пландап жүргөн жаш сүрөтчү ишке киришти. Жаратылыштын кооздугун кыл калем менен кагаз бетине түшүрүп аткан талантка алыстан эки аскер жигиттин көзү түштү. Даап басып келе албай, бир топко тарткынчыктап турушту. Акыры кол алышып, мелдешип, бирин-бири түрткүлөп кыздын жанына аяр басып келишти. Кыз алардын карап турганын да, жанына келип калганын да байкаган жок.
-Кутман таӊ, күндүн периси! – кызды көрүп, сулуулугуна суктанган Бакыттын оозунан кантип бул сөз чыкканын да жигиттер байкабай калышты
-Кутман таӊ! - коӊур үн менен акырын гана баш ийкемиш болду да, калеми менен булуттарды акырын тартып жатты. Жанындагыларды капарына албаганы менен эмнегедир жүрөгү дүкүлдөп кеткендей болду. Же сүрөт тартып жатканын карап турган көздөрдөн толкундадыбы, себеби дайыма сүрөт тартканда жалгыз отуруп, ойлонуп, толгонуп тартар эле. Же он гүлүнүн бири ачыла элек жаш жигиттерден (өзгөчө аскер кийимчен) сүрдөдүбү. Ким билсин? Айтор, кыл калем кармаган колунан тартып, чачынын учуна чейин ысып чыккансыды. Кулагына да «күндүн периси» деген сөз кайра-кайра жаӊырып угулуп жатты.
Кыздын сүрдөгөнүнөн капары жок, ооздорунан сөздөрү ыргыган немелер эмне деп маек баштарын билбей, ошол жерде да бири-бирин түрткүлөп калышты. Аз өттүбү, көп өттүбү, бир маалда бирөө үйрөтүп жаткансып Бакыт:
- Тарткан булуттарыӊыз да сизге окшош көркөм, аябай сулуу экен?
- …
Кыздын унчукпаганынан кайра сөзүн улап:
- Билесизби, булуттар да адамдар сыяктуу суу ичишип, адамдар сыяктуу ашык болушуп, чоӊ сүйүүгө кабылышат экен.
Кайдан-жайдан махабат темасына кирип, эч нерсеге маани бербей көзү сүрөттү тиктеп калган Бакытты карап жанындагы досу айран-таӊ. Эмеле эле сүйлөргө сөз таппай, сүрдөп турган досу, заматта сүйүү темасынын козгоп, болгондо да жансыз булуттарды бири-бирине ашык кылганына бир чети суктана, бир чети мыскалдай карап, дагы эмне дейт дегенсип, назар салып калды.
Бакыт сөзүн улап:
- Анан дагы, алар биригип, үй-бүлө курушат. Чоӊ булуттар болот го, ошол үй-бүлөсү.
Кыз күлүп жиберди да:
- Кызык анан балалуу дагы болушат бекен?
- Билбейм, мүмкүн чын эле кичинекей булуттар алардын балдары.
Үчөө теӊ каткырып күлүп калашты.
Ойдон жок жерден булуттарды үйлөндүрүп сөз таап, кызды күлдүрүп, сүйлөткөнүнө эрдемсине түштү да:
- Тээ тетиги, четтеги булут ким болду экен? А бул сиз тартып жаткан булут эмнегедир сулуу, назик экен. Ушул сиздей сулуу кыз окшойт. А тигил четтеги булут, менимче кызга жакындай албай турган жигит булут окшойт.
- Ой-жүгүртүүӊүз, фантазияӊыз аябай күчтүү экен. Кичинекей кезиӊизде жомокту көп окугансыз го…
Бурулуп артты караганда Бакыт экөөнүн көздөрү чагылыша түштү…

Уландысы бар…

Уулу да апасынын мээримине балкып, кичинекей кезинен бери мурдуна тааныш апа жытын кумарлана искеп, кайра эч нерсе менен иши жок балалыгына баргысы келип кетти.
Баласы жоошуй түшкөндө апасы кайра кеп козгоп:
-Ооба, балам, сен мага кичинекей көрүнгөнүӊ менен, бой жетип калдыӊ, байкасам, жаныӊдан өткөн ар бир селкинин көзүндөсүӊ. Балам, биз деле атаӊ экөөбүз сенден кичинекей кезибизде таанышып, так сенин курагыӊда баш кошуптурбуз.
Буга чейин ата-энесинин баш кошконун, ошол кездеги жашын, таанышуу жана үйлөнүү баяндарын угуп көрбөгөн уулуна 18 жашында үй бүлө күткөндөрү кызык болуп:
-Апа, силер эмне анча эрте үйлөнгөнсүӊөр? – деп апасынын сөзүн бөлүп жиберди.
-Эрте үйлөнгөнүбүздү кийин түшүндүм. Жаштыктын деми, сүйүүнүн оту эч бир тоскоолдукка карабаптыр.
-Атам экөөӊөр кантип таанышып калгансыӊар?
-Таӊ эрте мольберт, боёкторумду алып Ак-Бууранын жээгин сүрөткө тартканы баргам. Мына тарта баштаганда таӊкы көнүгүүлөрүн жасап, чуркап жүргөн атаӊ досу менен менин жаныма атайын келишиптир. Эмнени тартып жатканымды сурап, ошону менен сөз уланып таанышып калганбыз.
-Ак-Буура? Оштогу Ак-Буурабы? – деди таӊдана
-Ооба, балам, анда таятаӊдын жумушу аркылуу Ошто жашачубуз.
-Иии апа, атам экөөӊөрдүн бөлмөӊөрдөгү илинип турган сүрөт ошондо сиз тарткан сүрөт окшобойбу.
-Дал өзү. Ошону үчүн атаӊ да жакшы көрөт ал сүрөттү. Себиме ошол картинаны кошуп берүүнү өтүнгөм. Ошол күндөн бери дайыма жаныбызда. Ал сүрөттүн 30 жылдык тарыхы бар.

Уландысы бар…

“Ким болду экен?”

7-бөлүгү

Керебеттен зорго оодарылып терезе жакка көз чаптырган жигит да терезедеги жымжырттыкка үӊүлдү. Кызык, эмнеге эрте чоӊойсом экен деп шаштым экен? Бат эле мектепти аяктап, окууга тапшырып, ата-энемден алыс болууну самадым экен? Кээде ата-энемдин анча-мынча сөзүн көтөрө албай же окуудан тажап, экзаменге даярдангандан качканда эч ким жок, кулак уккус, көз көргүс жерге сиӊип кетким келчү эле. Мына, ошондой эле болду. Адам ойлонгондо туура ойлонуш керек экенине маани берип тереӊ ойго сүӊгүп кирип, «пенденин оозунда – кудайдын кулагында, ойноп сүйлөсөӊ да, ойлоп сүйлө кагылайын» - дегендерин таенесинен бир нече ирет угуп бирок, маани-маӊызын капарына албаганын моюндап, талдап жатты. Чоӊ окуу жайга өтсөм экен дегем, бир эмес бир нече окуу жайга сынаксыз кабыл алындым. Чет өлкөгө чыгууну эӊсегем, чет жакта окууну буюрду. Мени менен дайыма чогуу жүргөн, мени колдогон досторду күткөм, оозумдан сөзүм чыга электе айланчыктаган досторум болду. Бирок, чыныгы дос дебегенин түшүнүп, жанында тегеректеген топ бала байлыгы, атасынын бийлиги үчүн гана чарк айланып жүрүшкөнүн аӊдады. Бала бакчага барган күнүнөн тартып тайпасындагы, окуганда классындагы, чоӊоё түшкөндө мектептеги эӊ сулуу кыздарга көӊүлү түшкөнү, алар да жигиттин салган көз кырына кубануу менен сүзүлө карагандары кино тасма көрүп жаткандай көз алдынан чубап өтүп жатты. Ооба, чынында кайсы жерде болбосун, өзү да сулуу кыздардын көӊүл чордонунда эле. Кичирээк кезинде кат алып, чоӊоюп калган кезинде мобилдик телефондор чыгып, көп кыздар номерин издештирип, тапканы чалып, смс жазып… Сыртта, мейли паркта, мейли башка коомдук жайда болсун, кыздардын көз карашы ээрчип жүрөр эле. Бирок, эмнегедир эч кимиси менен сүйлөшкөн эмес. Кыз аттуунун баары, болгондо алмончоктой ажарлуу кыздар назары түшүп караганына достору бир чети суктанышса, бир чети таӊ калышчу. Кээде ачык эле тамашалап: «Сенин ордуӊда болгонумда ушул караган карагат көз кыздардын баары менен сүйлөшөт элем», «Бир кызды карата албай жүрсө, ушунча кызды караткан сырыӊ эмне?», «Жаштыгыӊ өтүп кете электе кыз жандап калсаӊчы» деп калышар эле. Апасы да ошончо көз караш жандап жүрөрүн дайыма байкачу. Бир күнү баласы сынакка даярданып отурганда атайын келип сөз баштады. Бир чети акыркы эки жыл баш көтөрбөй окуган уулун бир аз сабактан алаксытайын десе, бир чети канчадан бери жүрөгүн өйүп келе жаткан маселени бүгүн ачык сүйлөшүүгө бел байлады.
-Балам, бой жетип чоӊоюп боз улан курагындасыӊ. Жаш кезде кимдер ашык болбойт? Махабат деген жакшы нерсе. Кокус, көӊүлүӊ түшүп калган кыз болсо, акырын мага шыбырап кой. Бир аз сураштырып, ата-тегин да билип коёлу.
-Иии апа, атама кошулуп сиз баштадыӊызбы…
-Жок балам, сен туура түшүн. Биз сага жамандык каалабайбыз
-Койгулачы, ата-теги, анан ата-энесинин кызматы, байлыгы…
-Балам, азыр жаш болуп түшүнбөй жатасыӊ. Тектүү жерден куда күтсөк деген тилегибиз
-Сизге атам айт десе керек э
-Жок, уулум. Чынында, атаӊ туура эле айтат. Биз сени өз теӊин таап бактылуу болсо дейбиз.
-Демек, атам менен сүйлөшүп… Максат кесиптешинин кызын же министр досунун жээнин…
Ушул жерге келгенде баласынын сөзүн буруп:
-Эми балам, негизи аны айтайын деген деле эмесмин. Сөз бурулуп, башкалар да чыгып кетти оозумдан…Менин ханзадамдын көӊүлүнө туура келген кыз болсо…гүлдү чогуу тандашып, белек алышайын деген оюм – деп уулунун далысынан кучактап, саамай чачынан жыттап койду.
-Апа, дагы бир жолу айтам, азыр мен жашмын. Мага сүйүү, үй-бүлө тууралуу ойлонууга эрте – деп корс этти.
-Апей, апасына да ушинтет бекен? – мойнунан кытыгылап чекесинен өөп эркелетип алды.
-Ииии апа, кичинекей баладай кылып, эркелете бересиз. Классташтарым көрсө эмне дейт?
-Ииии жашмын, сүйүүгө эрте деп атып, эми эркелетсем чоӊойдум де… -апасы күлүп калды.
-Оооой апа, сөз табасыз э – мурчуӊдаганы жазыла түшкөнсүдү.
-Караӊгыда көз тапкан, капилеттен сөз тапкан апаӊ бар да.
-Кыйын, сулуу, акылдуу апам бар го. Мен сизди аябай жакшы көрөм.
-Мен да сени чексиз жакшы көрөм. Апакеӊ сен үчүн жүрөгүн да, карегин да берүүгө даяр кулунум.
Апасы уулун адаттагысынча көкүрөгүнө бекем кысып, чачынан жыттап, жыттап алды.

6
«Уфф…» үшкүрүнө телефонго жетти да, албай көпкө турду. Биринчи чалуу бүтүп, экинчиси… үчүнчүсү… төртүнчүсү… Чалууларды санаган Пери «жетинчи жолу чалса, алам дагы урушуп салам» деп ичинен план түзүп жатты. Чоӊ энесин эстегенгеби, эмнегедир, бир канча жыл мурунку Айтбү апасынын сөзү эсинен келе түштү: «сага келип сөз айта турган болсо, сөзүн угуп отурбай, урушуп сал. Шаардан келиптир деп көз салгандар бар экенин угуп атам. Убакыт-сааты келгенде түгөйүӊдү кудайым таап кошот. Бейчеки балдар менен сүйлөшө турган болбо. Андайларды алжаӊдатпай алыс бол. Калжаӊдабай ары бар, экинчи көзүмө көрүнө турган болбо» - дегин, уктуӊбу? Сага болбосо, айт, өзүм барып, мобу таягым менен куу шыйрагына эки уруп, жаныӊа жологус кылам» - дегенин эстеп бир жыйлмайып алды. Трубканы алып: «эми бир жолу чалсаӊ чоӊ энеме айтып, таягы менен сабатам» - дегенин элестетип боору эзилгенче күлүп калды. Күлкүсүн коштогон телефондун жетинчи чалуусу болду. Алып, «Сага эмне керек? Болду чалба!» дейм деп ойлогон. Бирок, трубканы көтөрөрү менен сөз эмес, жылуу сезим, мээрим келип жаткандай туюлду. Ушул чалууну күткөндөй, сезилген мээримге балкып көпкө отурду. Бир маалда сынакка даярдануу керек экенин эстеди. Бирок, ал сабак өзү жакшы көргөн сабак экенин, мугалими да өтө талап койбогон, сынактардын суроолорун жеӊил даярдарын эстеди да, трубканы койгусу келбеди. Бирде жымжырттыкта жүрөктөр сүйлөшүп жаткандай сезилсе, бирде мээрим менен махабат курчагандай болсо, бирде кусалык менен сагыныч туйлап жаткандай эле…
Канча отурганын ким билсин, трубканы шарт коё салды да, «ким менин мазактаса да макул болуп отурган мен аӊкоомун» - деп өзүн жемелеп алды. Бирок, өзүн коёрго жер таппай жаткан эле. Терезеге келип, 10-кабаттан алаканга салгандай сонун көрүнгөн шаарга, андагы кыймылга, кайдадыр шашып бараткан адамдар менен чымын-куюн болгон машиналарга көз чаптырып, ойго чөмүлө көпкө турду.
«Чын эле, адамдар каякка шашабыз? Төрөлөбүз. Торолобуз. Жөргөлөп, анан баса баштайбыз. Чоӊоёбуз. Бардык учурда шашабыз. Бирок, каякка шашабыз? Эч кимибиз билбейбиз. Бардык нерсеге ашыгабыз. Төрөлө элек наристени качан төрөлөт деп чыдамдык менен күтөбүз. Төрөлсө качан басат деп, басса, качан чуркайт деп… Мектепке качан барат деп… анан качан бүтөт деп… Мектепти бүтүп-бүтө электе эле качан турмуш курат деп, өзгөчө кыздарга «турмушка чык» деп шаштырабыз. Чоӊ окууга тапшырганын «Ай качан бүтөсүӊ?» деп, бүткөнүн үй-бүлө күтөсүӊ деп… үй-бүлө курары менен эле «Качан бала?» деп, биринчиси төрөлсө экинчисин, кийинкилерин сурап… Балдарын чоӊоюп калса «качан келин алып, кыз бересиӊ?» деген аягы жок жарга кыстамай суроолор. Айланып эле ушул нерселерди сурамай, шашмай, шаштырмай. Таӊ атса күндүн батышын, күн батса таӊдын атышын чыдамсыздык менен күтөбүз. Эртеӊки күндүн болушуна шашабыз. Бирок, кыска өмүрүбүз ошол айлампада өтүп жатканына, ар бир күн менен кошо жашообуздун бир бөлүгү кемигенине маани бербейбиз. Оюбузга келсе да, моюнубузга алгыбыз келбейт. Кызык. Чын эле кайда шашабыз? Өлүмгөбү? Же чыныгы жашоогобу? Бирок, шашкандардын баары эле аркы дүйнөдө чыныгы жашоо бар дегенге ишенбейт эмеспи». Ар түрдүү ойлор Перинин акыл-эсинде бороон-чапкын, борошо болуп атты…

Уландысы бар

«Кызык» - деди кыз, кемпирдин айтып жатканынан кудум эле өзүнүн Айтбү чоӊ апасын көрүп. Күбүрөнгөнүн капарына албай, чоӊ энеси көз алдына тартылды. Ал так эле ушул түрк кемпирдей кобуранып, акыл кебин небересинин кулагына кыттай куяр эле. Ар кимдин кызын айтканы менен, арада бир «керегем сага айтам, келиним сен ук, уугум сага айтам, уулум сен ук» -деп коюп, айылдын аркы-берки башындагы бойго жетип келе жаткан кыздарды бүт талкуулап өтөр эле. «Баланчанын кызы, ананайын, ыймандуу кыз. Керилип сулуу чумак, энесин тартып эстүү кыз. Саламынан жазбайт. Чачын да белинен ашыра суйкайтып өрүп алат. А тиги кошунасынын кызы, жашабагыр, тастаӊдап улуудан бир ийменип койбойт, алдынан чыккан кишини сүзө качырып… Текенин сакалындай кылып, маӊдай чачын да тикирейтип кыркып алат. Ата-энеси кой дебейби, ой андай неме алардын сөзүн деле укпаса керек. Айылдын башындагы бочточунун (почтальон) тентек баласы менен сүйлөшөт дейби… Тиги дүкөнчү Бурулдун кызы менен ээрчишип эле көчө таптап жүрүшөт. Анысы бир күнү Алымбайдын шаардан келген обужок небереси менен, экинчи күнү токойчунун лесепеттин (велосипед) үстүнөн түшпөгөн кара баласы менен сүйлөшөт имиш». Чоӊ энесин элестетип, эски сөздөрүн эстеп отурганда колундагы стаканын алган кошунасы оюн бөлүп жиберди.
Түрк чоӊ эне небересине нааразычылыгын улантып, кыргыз кыз чоӊ энесинин фантазиясына таӊ кала тамактанып бүтүштү. Ыраазычылыгын билдирип, үйүнө кетүүгө камынды. «Үйдү бир текшерип анан киргизейин, күтө тур» - деген түрк кемпир толтура тамак-ашын салып алып, кошунасынын үйүнө кирип, терезелерин жаап, коштошуп чыгып кетти. Басып бара жатканы да так эле Айтбү чоӊ эненин өзү эле. Перинин кулагында чоӊ эненин баягы эле сөздөрү… Терс баа берип, талдаган кыздар мектепте жакшы окушкан, өздөрүнө тыӊ кыздар эле. «Текенин сакалындай» деп сындалган чачы айылдагы эӊ модалуу чач жасалга болчу. Шаардагы эжеси кымбат салондон кырктырып бергенин, борбордогу эӊ саркеч кыздардын чачындай болгонун Салиманын өз оозунан уккан. «Лесепетчен токойчунун баласы» делген Эрлан жарашыктуу кийинген, кыздардын кыялындагы көз күйгүзгөн жигит эле. Мектепте ардак тактада сүрөтү илинип турчу. Шаардан келген Узак болсо, мектепке жаӊы иш-чараларды жаңылык кылып киргизип, мугалимдерден уруксат алып, айына бир жолу өзгөчө дискотека уюштуруп берип, окуучулардын сүймөнчүгүнө айланган. Чоӊ энесинин элегинен өтпөгөн айылдын «бузукулары» делген кыздар-балдар Пери сыйлаган окуучулар эле, анын үстүнө шаардан айылга которулуп келгенде баарын түшүндүрүп беришип, жылуу кабыл алышып, колдоо көрсөтүшкөн. Мектепте алар менен бир жыл окуса да, дагы эле аларды ойлоп калчу. Бирок, аларды сындаган анын Айтбү апасы эле эмес, тегерек четтеги кемпирдин баары экенин билчү. Кээде апаларга жакпагандардын таламын талашайын деп ойлойт, бирок, коркот. Бир жолу «алар сиз ойлогондой эмес, үлгүлүү окуучулар» деп келе жатса эле чоң апасы: «Сен ошолорду үлгү кыла баштасаӊ күндүн бүткөнү. «Бузуку» деп туура эле айткан экен тиги Садырдын кемпири… Мына тарбиялуу сени да буза башташыптыр…» Апасынан кечирим сурап, араӊ токтотуп, экинчи ооз ачкыс болгон.
Чын эле… Эмнеге чоӊ энелер аларды жаман көрөт? Эмнеге алар жөнүндө ар түрдүү сын-пикирлерди айтышып талкуулашат. Кандай кийинип, кандай басары, ким менен дос болору өздөрүнүн иши да. Адам укугу дегенди билишпейби деп таӊ калчу. Кайра шаарга барса мындай кептерден кутуларына сүйүнчү. Атасынын кичүү иниси аялы менен Россияга иштегени кетип, кичинекей неберелери менен калган чоӊ энесинин жанына келип, бир жылдан ашык окуп кеткен Пери айылдагы бир чети кызык, бир чети «зымга тизгендей тартип» орногон күндөрүн эстеп жатты. Бул жолку эргүү менен эстеген күндөрдүн тарых барактарын да баягы эле белгисиз чалуу бузуп жиберди.

- Ой, мен аябай ачка болуп калган окшойм… деп сөз баштап келе жатса эле кемпир сөзүн жула:
- Хүлям келет деп күтүп аткам, мага келе элеги 1 айдан ашты, ата-энеси мага караан болсун деп жиберген. А бул, караан болгонду кой, кайра мени сарсанаа кылып… Окууга жакын деп окуу жайдын жатаканасына чыгып алган. Ата-энесине айтайын деп отурам, Германиясына алып кетсин. Немис болуп калыптыр. Оңолсун, салт-санаага, элге жакын болсун деп атайын жиберишкен. Бул жакка келип деле ошол Европасынан келгендер менен дос болуп алыптыр. Анын үстүнө бой жетип калды, өзүбүздүн эле түрк жигиттер менен сүйлөшүп, турмуш курса дегенбиз – деп акыркы сүйлөмүн бирөө угуп калчудай Перинин кулагына шыбырап койду.
Кызык бизде эле эмес, буларда деле жаштардын келечегине кирише беришет. Жүрөк менен тандоо деген нерсени улуу муундар билишпейби. Мүмкүн улуу муундуку туурадыр. Мына, мен, жүрөгүм менен тандаган жигитимди, ой жигитимди деп коём тим эле, жигитим болсо ушундай кылат беле… жүрөгүм менен тандайм деп канча азапка малынып жүрөм. Жок, азапка малынган жокмун, азыр бир аз эле ойлоп атам. Эми унутам. Ал мага эч ким эмес… Карама-каршы ойлорго чөмүлүп, кемпирдин эмне деп жатканына маани берген жок. Качан гана чайга чакырганда өзүнө келип, кемпирдин дагы эле сүйлөп жатканына кулак түрдү.
- Чай демделди, кызым бул баклаваны да жанагы кыз келет деп жасадым эле. Достору менен шаар кыдырат имиш. 1-кабаттагы Эда өткөндө Дийарбакырдан таза бал алып келген. Ошону менен жасагам жей гой. Ал жебесе койсун, көчөдөгү алакандай нан, куурган картошкасы менен курсагын тойгузуп жүрө берсин.

«Керек болсо дарегин же качан келерин айтып кетпеген кайдагы бирөөнү эмнеге күтөм? Мүмкүн окуусун өзү кыялданган батыш өлкөлөрүнө которуп кеткендир. Же Кыргызстанга которулуп, атасынын тааныштары аркылуу белдүү жерге жумушка киргендир. Же балалык кезинен бери тымызын жакшы көрүп, экөөбүз сүйлөшүп баштаган мезгилде Европадан келе жатып, сезимдерин билдирүү үчүн атайын Нурданды издеп келген классташ кызы менен сүйлөшүп, менден кол үзүү үчүн кетип калгандыр. Кайдан билем, мүмкүн ата-энеси кудалашалы деп жүргөн колунда бар, жогорку кызматтагы досунун кызын алып бергендир. Аны кантип айтмак эле? Ооба, ошондой эле болду. Эмнеге кейип, эмнеге сагынып, эмнеге күтөм? Ой акылсыз Пери. Чын эле чачы узундун акылы кыска деген мен болдум го... Жамбашынан ылдый түшкөн узун чачынан сылап көңүлүн калтырууга, күтпөөгө өзүнө өзү сөз берди: «Пери сен апаңдын акылдуу кызысың! Сени апаң бар тапканын чогултуп, ар кимден карыз алып, ошол азгырык жигитти жакшы көрүп, ошону ойлоп жаша деп жиберген эмес. Оку деп жиберген. Эртең сынактан жакшы балл албасаң, стипендияң азаят. Анан апаңдан акча сурашың керек болот. Ал байкуш суукта үшүп тоңуп, ысыкта акактап, иштеп жүрөт. Керек болсо, акчасын силерге деп, өзүнөн аяп, дарыларын толук ала албай жүрөт. Кичинекей кезибизден кыйналып, көчөнүн боюнда кутулардын үстүнө коюп, семичке, самын сатты. Короз ойгоно элек таң заарда көчө шыпырды. Андан чуркап келип, пирожки жасап, базар аралап чай сатты. Болор-болбос тыйын үчүн кошуна орустун уйларын саап, тоогуна жем берип, чочколорун жуунтушканычы…»
Ушул тапта өпкө-өпкөсүнө батпай букулдап ыйлап, муун-жүнү бошоп чыккан эле. Эшик кагылганда гана эсине келе түштү. Эшиктин көзөнөгүнөн караса бир кабат ылдый жашаган кошуна кемпир турат. Ушунча катуу кыйкырып ыйладымбы деп чочуп кетти. Каалгасын ача салып эле, тынчын алганына кечирим сурап кирди. «Кызым, сени сынактан келип уктап унутуп калганбы деп, күйүктүн жытынан чуркап келдим» деген буурул чач кемпир кыздын сөзүн угуп-укпай эле ичкери кирүүгө ашыкты. Ошондо гана кофени койгон бойдон унутканын эстеп, ашкана тарапка жүгүрдү. Үйдүн ичи көк түтүн экенин көрдү, жагымсыз жыттын мурдун өрдөп атканын түшүндү. Баарын өчүрүп, терезелерди ачып, жыт чыгып, аба тазарганча меникинде отуруп тур деген кошунасы, Перини ой-боюна койбой ээрчитип үйүнө алып кирди. Кирер замат буркураган тамактын жытынан окуу жайдан анча-мынча шам-шум этип алганы гана болбосо, канча күндөн бери ачка жүргөнүн эстеди. Көрөгөч кемпир түз эле ашканага алып кирип, небересине даярдаган бөрек, сарма, салатын жасалгаланган дасторконуна коё салып, ысык мержимек шорпосун сунуп, кыз тамактанганча унчукпай ичинен кызга мээрими төгүлүп отурду. Адатта анчалык көп тамак жебеген жаны алдына коюлган табактардын бошоп калганынан уялып кетти.