Балдар психологиясы, бала тарбиялоо.Рано Акматова.


Гео и язык канала: Киргизия, Киргизский
Категория: Семья и дети


Бала тарбиялоо - бул өзүңдү тарбиялоо
Бала- Аллахтын бизге берген аманаты

Связанные каналы  |  Похожие каналы

Гео и язык канала
Киргизия, Киргизский
Категория
Семья и дети
Статистика
Фильтр публикаций


Беш мүнөт сый менен олтура албаган балдарыңызды карап, кийин булар кандай болот деп ойлоносузбу?

Негизи балдардын психологиясында бир туугандардын атаандаштыгы (sibling rivalry) табигый көрүнүш деп каралат. Бул атаандаштык айрым үй-бүлөлөрдө күчтүү болсо, башкаларда дээрлик байкалбайт. Балдардын ынтымактуу же ынтымагы жок болушуна таасир этүүчү негизги факторлор төмөнкүлөр:

1. Ата-эненин сүйүүсү үчүн атаандашуу

Балдар ата-энесинин сүйүүсүн табигый түрдө эңсешет. Эгер бала “апам, атам мени азыраак жакшы көрөт” деген ойдо болсо, анда ал бир тууганына атаандаштык кылып, ата-энесинин көңүлүн өзүнө бурууга аракеттенет.

2. Салыштыруу, адилетсиз мамиле

Ата-эне балдарынын бирин “тартиптүү”, экинчисин “жалкоо” деп мүнөздөсө же аларды бири-бири менен салыштырса, бул балдардын ортосунда таарыныч менен атаандаштыкты күчөтөт. Баланын мээсинде:
🔴 “Мен мыкты болбосом, мени жакшы көрүшпөйт.”
🔴 “Агам/карындашым менден жакшыраак, демек, ал ата-энем үчүн маанилүүрөөк” деген ой пайда болот.

3. Тең укуктуулуктун жоктугу

Үй-бүлөдө “сен улуусуң, кечиримдүү бол” же “сен кичүүсүң, сенин каалооң аткарылат” деген принцип менен тарбияланса, бир туугандар ортосунда кек сактоо сезими ойгонот.

4. Кызыкчылыктардын жана мүнөздүн ар башка болушу

Бири тынч, экинчиси активдүү болсо, же бири китеп окуганды жакшы көрүп, экинчиси спортко кызыкса, бул балдардын бири-бирин түшүнбөшүнө алып келет.

5. Чыр-чатактарды туура чечүүнү билбөө

Көпчүлүк балдар эмоцияларын башкарууну билбегендиктен, кичинекей нерселерден уруш чыгарып, конфликтти өзү жөнгө сала албайт. Ата-эне аларга урушту туура жол менен чечүүнү үйрөтүшү керек.

Негизи ата-эне мүмкүн болушунча:

🟢 Балдарды эч качан бири-бири менен салыштырбоого;
🟢 Ар бирине жетиштүү көңүл бөлүүгө, сүйүүсүн көрсөтүүгө;
🟢 Чыр-чатактарды адилеттүү чечип, орток пикир табууга үйрөтүүгө;
🟢 Бирге ойнотуп, “чогу кылабыз”- деген пикирин өнүктүрүүгө;
🟢 Ар биринин мүнөзүн, кызыкчылыгын эске алууга аракет кылуусу керек!

Бир туугандар ортосундагы мамиле бала кезден калыптанат. Эгер ата-эне туура багыт берсе, алар өмүр бою бири-бирин колдоп, жакын дос боло алышат!

👆 сизге ынтымакка келтире турган техника керекпи? Комментарийге номур жазып калтырыңыз 👇


Балаңыздын эмоционалдык абалы сизди тынчсыздандырабы?

— коркуулар, өз оюн айта албоо, тартынчаактык, өзүнө ишенбестик — бул албетте баланы чүнчүтөт.! 😰

| Буга чейин бизде окуган апалардын көйгөйлөрүнүн арасында баласы мектепте дос таба албай, четке кагылган, түртүлгөндөр болгон. Апасы барып болушканынан пайда жок, анткени барып коргоп кеткенден кийин да ал өзү батынып, кошулуп кете албаган. ❌

Бул маселе көп балдарда кезигет. 🔄 Эгер мындай маселе менен баш оорутпайм десеңиз, “Жомок”- терапиясын үйрөнүңүз. ✅

Жомокторлу колдонуу менен балаңыздын өзүн баалоосу өсөт, коркоктугу төмөндөйт, эмоционалдык абалы калыпка түшөт, анан сөзсүз коомдон өз ордун табат.!

Китептин баасы: 1200 сом

Эгер, 48 саат ичинде дароо сатып алсаңыз 1200 сомдун ордуна ❌ 380 сом 💥

Арзандатуудан пайдаланып калуу үчүн комментарийге номур жазып калтырыңыз 👇


Ата-энени сыйлаган бала

Илгери-илгери, тоолор менен өрөөндөргө кооз жашоо тартуулаган бир айылда Жоомарт аттуу бала жашачу. Ал акылдуу, эмгекчил, бирок бир кемчилиги бар эле – ата-энесинин айткандарын көп угуп, аларды ар дайым сыйлай берчү эмес.

Бир күнү Жоомарт жайлоодон келе жатып, өзүнчө ойлонуп калды: Ата-энем дайым көп сүйлөп, ар нерсени үйрөтө беришет. Мен деле чоңойгом, өзүм билгендей жашасам эмне болот? – деп, аларга анча көңүл бурбай, айткан кеңештерин унутуп койчу болду.

Бир күнү атасы Жоомартка:
— Балам, кеч кирип калды, малды жайгаштырып, эрте жаталы. Эртең чоң жумуш бар, – деди.

Бирок Жоомарт достору менен ойноп, малды короого камабай, көңүл ачып жүрө берди. Ал эми түн бир оокумда күтүүсүздөн катуу шамал башталып, кыштакка караңгы туман каптады. Эртең менен туруп, ата-энеси менен сыртка чыкканда, Жоомарт көрдү – анын малдары айылды аралап кетиптир, кээ бирлери жоголуп да кеткен экен!

— Эгер сөзүмдү укканда, малдарыбыз аман калмак! – деди атасы капа болуп.

Ошондо гана Жоомарт ата-энесинин сөзү жөн эле эмес экенин түшүндү. Алардын ар бир кеңеши – тажрыйбага, мээримге жана сүйүүгө толгон болчу.

Ошол күндөн тартып, Жоомарт ата-энесинин сөзүн угуп, аларды сыйлап, жардам берип жашады. Кийин ал чоңойгондо акылдуу, билимдүү, элге таанымал адам болду. Айылдын карыялары аны үлгү катары айтып жүрүштү:

— Ата-энесин сыйлаган – келечегин жарык кылган!

Жомоктун сабагы:
Ата-энеңдин ар бир сөзүндө тажрыйба, акылмандык жана камкордук бар. Алардын кеңешин угуп, сыйлоо – чыныгы акылмандын сапаты.


Балаңыздын мындай жүрүм-туруму калыптагыдай, бирок ал сизге кыйынчылык жаратып жатса, туура мамиле табуу маанилүү. Анын аракеттери төмөнкү себептерге байланыштуу болушу мүмкүн:

1. Изденүү жана кыймылдуулук.
Кээ бир балдар гиперактивдүү болушат же табиятынан изденүүгө, иликтөөгө жакын болушат. Бул – алардын дүйнөнү түшүнүү жана өз алдынча изилдөө ыкмасы.

Эмне кылуу керек?
- Аны кызыктырган нерселерди багыттоо үчүн кызыктуу иш-аракеттерди сунуштаңыз (конструкторлор, пазлдар, эксперименттер).
- Белгилүү бир чөйрөдө чектөөлөрдү алдын ала түшүндүрүп коюңуз: “Бул жакта кол тийгизүүгө болбойт, бирок тигил жактагы буюмдар менен ойносоң болот.”

2. Буйрукка баш ийбөө жана өжөрлүк
Бул куракта балдар өз алдынчалыгын көрсөтүүгө аракет кылышат, ошондуктан алар буйруктарга каршы чыгышы мүмкүн.

Эмне кылуу керек?
- Катуу буйрук бергенден көрө, тандоо мүмкүнчүлүгүн бериңиз. Мисалы: Сен азыр кийимиңди өзүң чечесиңби же мен жардам берейинби?
- Анын оюн угууга аракет кылыңыз: Сен эмнеге ушундай кылып жатасың? Сенин оюн кандай?

3. Тапшырманы угуп түшүнбөйт же көңүл бурбайт.
Эгер бала сүйлөп жатканда укпай жатса, бул анын көңүл буруу жөндөмү толук калыптана электигин көрсөтөт.

Эмне кылуу керек?
- Көзүнө карап, кыска жана түшүнүктүү сүйлөңүз.
- Анын көңүлүн буруу үчүн жеңил тийүүнү же атын чакырууну колдонуңуз.

4. Кыймылдабай тура албайт (импульсивдүүлүк)
Эгер бала көп кыймылдаса, жайгашкан жерди кыдырып чыкса, бул анын активдүү мүнөзүнө байланыштуу болушу мүмкүн.

Эмне кылуу керек?
- Ага алдын ала түшүндүрүп, чектөөлөрдү койгула: “Биз бул жакка 10 мүнөткө келдик, анан сен тынч отурасың.”
- Аны кыймылды талап кылган спортко же оюндарга багыттаңыз.

5. Жазалоо жардам бербей жатса
Эгер урушуп же уруп да болбой жатса, анда мындай ыкма баланын жүрүм-турумуна жакшы таасир этпейт.

Анын ордуна:
- Жакшы аракеттерин байкап, мактаңыз: “Сен бүгүн менин сөзүмдү угуп, абдан жакшы кылдың.”
- Балаңызды эмоцияларды түшүнүүгө жана башкарууга үйрөтүңүз: “Сен ачууланып жатасың, мен сени түшүнүп турам, бирок азыр мындай кылышыбыз керек.”


Балаңыздын изденүүчүлүгү, өжөрлүгү – анын мүнөзүнүн бир бөлүгү. Эгер сиз анын энергиясын туура багыттасаңыз, ал муну пайдалуу сапатка айлантат. Эң башкысы, ага түшүндүрүп, анын ою менен эсептешип, алдыңызга так чектөөлөрдү коюңуз.


Суроо:
Балам 8 жашта ,издене берет бир нерсесин жоготуп алгандай эле,мен тийбе деген буйумдарга тийе берет урсам деле болбойт,ото упрямый,бир нерсе суйлоп атсам укпайт,такыр озунукун бербей тура берет,бир жактарга барганда да издене берет кыдырып чыгат полный


Ассалом алейкум! Кутман кеч!

Балдардын коркуусу боюнча акысыз сабакка саат 21:00до төмөнкү ссылка менен кириңиздер: 👇

https://www.youtube.com/live/vCacg8D1nrI?si=Gz8b6CMqyHdLEaNi




Жоголуп кете жаздаган сөз.

Илгери-илгери, Ала-Тоонун койнунда бир кооз айыл жашачу. Бул айылдын эли абдан акылдуу, меймандос жана өз тилине, салтына бекем адамдар эле. Алар ар бир сөздү маңыздуу сүйлөп, көөнөрбөс мурас катары сакташчу.

Бир күнү айылга алыстан бир соодагер келип калды. Ал элдин жашоо-турмушун көрүп таң калды да, карыялардын бирине кайрылды:

— Улуу ата, мен көп жерди кыдырдым, көп тилдерди уктум. Бирок силердин тилиңер абдан кооз угулат экен. Бул тилди кандайча ушунчалык таза сактап келе жатасыңар?

Карыя жылмайып, соодагерди чоң өрүк багынын түбүнө алып барды. Ал ошол жерде турган кичинекей баланы чакырып:

— Балам, сен мага ата-бабаң ким? деген суроого жооп берип берчи?

Бала дароо жооп берди:

— Менин ата-бабам бул өрүк дарагы сыяктуу. Тамыры терең, бутагы бийик, жалбырактары жайкалган, мөмөсү ширин. Алар мага ушул тилди мурас калтырышкан. Эгер мен аны унутуп койсом, анда өрүк дарагымды кыркып салгандай эле болом.

Карыя соодагерге карап:

— Көрдүңбү, уулум? Тил – бул биздин тамырыбыз. Аны жоготсок, биз өзүбүздү жоготобуз. Биздин ата-бабаларыбыз бул тилди бизге аманат кылып калтырган. Аманатты көздүн карегиндей сактоо – ар бирибиздин милдетибиз.

Соодагер башын ийкеп, терең ойлонуп калды. Ошол күндөн тарта айылдын эли дагы да тилди аздектеп, аны кийинки муунга өткөрүп берүү үчүн болгон күчүн жумшай баштады. Алар ар бир сөздү сыйлап, баалап сүйлөшкөн сайын, алардын тили дагы да күчтүү, кооз болуп чыңдалып жатты.

“”””””””Кыргыз тили – биздин тамырыбыз. Аны жоготпоо үчүн сүйүү, сый-урмат жана аракет керек. Тилди унуткан эл – өзү менен кошо тарыхын да унутат.


Тагдырдын Белеги.

Илгери, байыркы бир кыштакта Элдос аттуу жигит жашачу. Ал өтө ишенчек эле, бирөө бир нерсе айтса, дароо ишенип, ошол сөзгө таянып чечим чыгарып салчу. Бир күнү айылга бейтааныш бир киши келди. Анын жүзү токтоо, көздөрү терең ойлонгон адамдыкындай көрүнчү.

Айылдын адамдары дароо ар кандай сөздөрдү сүйлөй баштады:

— Бул киши кооптуу көрүнөт!
— Ал жакшы адам эместей...

Элдос да бул сөздөрдү угуп, бейтааныш кишиден оолак жүрүүнү чечти.

Бир күнү Элдос тоодон келе жатып, агын суунун жээгинде бейтааныш кишини көрдү. Ал чөгө баштаган көпүрөнүн таштарын бекемдеп жатты. Элдос таң калып, ага жакындап барды:

— Сен эмнеге муну жасап жатасың? Бул сенин ишиң эмес го?

Киши жылмайып жооп берди:

— Бул көпүрө эртең балким сага же дагы бирөөгө керек болот. Жакшылык кылуу үчүн сөзсүз тааныш болуу шарт эмес.

Элдос ойлонуп калды. Ал киши менен сүйлөшкөн сайын анын билими терең, акылы тунук, тажрыйбасы мол адам экенин түшүндү. Алар узак убакыт сүйлөшүп, жашоонун мааниси, адилеттүүлүк жана жакшы иштер жөнүндө сөз кылышты.

Бир нече күндөн кийин айылга катуу жаан жаап, суу ташкындап кетти. Элдос үйүнө шашылыш кайтып баратканда, анын жолундагы көпүрө талкаланып калыптыр. Ошол учурда, баягы киши бекемдеген көпүрөнүн бөлүгү гана сакталып, Элдосту аман өткөрүп жиберди.

Ошондон кийин Элдос бир нерсени түшүндү: адамды жакшы тааныбай туруп, башкалардын сөзүнө кирип, чечим чыгаруу – акылсыздык. Ал киши жөн гана адам эмес, улуу даанышман экен! Алар кийин дос болуп, чогуу көп жакшылык иштерди жасашты.


Сабак: Бирөөнү башкалардын сөзү менен баалаба. Ар бир адам менен өзүң тааныш, сүйлөш. Балким, ал сен үчүн чоң жол көрсөтүүчү, тарыхта из калтыра турган шерик болуп чыгаар. Аллах эч кимди жөн эле жолуктурбайт – ар бир жолугушуунун артында бир даанышмандык жатат.
Рана Акматова.


Чондордун жомогу.

Акылдуу Бука.

Илгери-илгери, Күн тоосунун боорунда бир айыл болуптур. Бул айылда элдин баары эмгекчил, өзүнүн оокатын кылып, мал-жанын багып, бала-чакасын камсыз кылып жашачу экен. Бирок айылдын четинде жашаган бир киши бар болчу – анын аты Эржан эле.

Эржан акылдуу, күчтүү, жөндөмдүү болчу, бирок бир кемчилиги бар эле. Ал күн бою телефонунан баш көтөрбөй, убакытты бекер коротчу. Иши болсо түгөнбөйт, балдары болсо атасынын мээримине муктаж, аялы болсо жардамга зарыкчу. Эржан болсо “эртең кылам” деп, ар дайым телефонун шылтоо кылып, баарын кечеңдетчү.

Бир күнү айылга бир карыя келип:

— Айылдын эң мээнеткеч адамын чакырып келгиле! – деп жар салат.

Баары таң калып, айылдын эмгекчил тургундарына көз чаптырат. Бирок карыя Эржанга карап жылмайып:

— Сен эмне, уулум, эмнеге бул жерде турбайсың? Сен да күчтүү, акылдуу адамсың, бирок эмгекчилдигиң кана? — деп сурайт.

Эржан башын жерге салды. Карыя ага бир сырды ачты:

— Илгери биздин айылда бир Бука жашачу. Ал эң күчтүү, эң зирек эле. Бирок жалкоолугунан улам бир күнү ээсиз калган. Ал өзүнүн күчүн туура колдонбоду, жашоосун текке кетирди. Сен да ушундай тагдырга туш болбогуң келсе, ойгон! Телефонуңа эмес, үй-бүлөңө көңүл бур!

Эржан ойлонуп калды. Ошол күндөн баштап, телефонун чектеп, эмгектене баштады. Балдарынын күлкүсүн укту, аялынын бактылуу жүзүн көрдү. Анан эле өзү деле жеңилдеп, убактысын туура пайдалана баштады.

Убакыт өтүп, ал айылдагы эң эмгекчил адамга айланды. Эл аны урматтап, балдары сыймыктанчу болду.

Жыйынтык: Убакыт – эң баалуу байлык. Аны телефонго эмес, жакындарыңа жумшасаң, чыныгы бакытты табасың!


Кооз Жоолук.

Илгери-илгери бир айылда Айназик аттуу кичинекей кыз жашачу. Ал апасын абдан жакшы көрчү жана дайыма анын жоолугун карап, суктанып жүрчү. Апасынын жоолугу өзгөчө эле – күндүн нуру тийгенде, ал түрдүү түскө боёлуп, көз жоосун алчу.

Бир күнү Айназик апасынан сурады:
— Апаке, бул жоолугуңуз ушунчалык кооз, аны мага салып көрбөйсүзбү?

Апасы жылмайып, кызын бооруна кысты:
— Бул жөн эле жоолук эмес, кызым. Бул сыйкырдуу жоолук. Аны кийген адам сылык, боорукер, адилеттүү, ыймандуу жана акылдуу болушу керек. Жоолукту кийгенде жалаң жакшы иштерди жасасаң, ал дагы да сулуу болуп, нурланып кубулуп турат.

Айназик жоолукту тагынгысы келди, бирок апасынын сөзүн уккан соң, бир аз ойлонуп калды.
Ошол күндөн тартып ал боорукер болуп, үйдөгүлөргө жардам бере баштады. Ал кошуна кемпирге суу ташып, достору менен таттуусун бөлүшүп, кичүүлөргө сылык мамиле кылчу болду.

Бир нече убакыт өткөндөн кийин, апасы Айназикке жоолугун белек кылды. Кыз жоолукту башына салганда, ал жаркырап, андан нур төгүлгөнсүдү.
Айназик кубанычтуу жылмайып:
— Апаке, мен эми бул жоолуктун ээсиминби?

Апасы башын ийкеп:
— Ооба, кызым. Бирок жоолуктун кооздугу өзүндө эмес, жүрөгүңдө. Сен сылык, боорукер жана жакшы адам болгон үчүн бул жоолук сага туура келет.

Ошондон бери Айназик ар дайым жакшы иштерди кылып, элге жардам берип жүрдү. Анын жоолугу болсо дайыма жаркырап, көркүнөн жазган жок.

“”””””Жакшылык жана боорукердик – адамдын эң чоң сыйкыры. Жоолук адамды кооздоп көрсөтүшү мүмкүн, бирок аны чыныгы сулуу кылган – жүрөгүндөгү жылуулук жана мээрим.




Балдарга окуп бергиле.
Сиздерге жактыбы.
Апам болсо мени урушуп жатат, кыргыз тилин эмне мынча байкуш кылып салдын деп😀


Ошол күндөн баштап, кыргыз тили кайрадан өзүнүн ордун таап, кең пейил болгондуктан башка тилдерди мени колдогон эмессинер, шылдыңдагансыңар деп таарынбай, алар менен бирге жашай баштады.

Бирок мындан ары эл биринчи кезекте өз эне тилин баалап, аны дайыма биринчи орунга коюп, дайыма кыргызча сүйлөшүп эч качан эне тилин көчөгө таштабоону убада кылышты.
Рано Акматова


Жоголуп бараткан тил.

Илгери-илгери, Ала-Тоонун койнунда, ак кар баскан тоолордун этегинде Кыргыз тили жашачу. Ал элдин сүйүктүү эне тили болгон. Энелер бешик ыры менен наристелерин уктатса, аталар дастан айтып, акындар ыр чыгарып, жаштар тамашалашып, баары кыргызча сүйлөшчү.

Бирок жылдар өтүп, баары өзгөрдү. Эл кыргыз тилин барктабай, башка тилдерге көбүрөөк көңүл бура баштады.

— Кыргыз тили эскирип калды, азыр орусча сүйлөгөн оң! – дешти балдар.

— Англис тилин үйрөнүш керек, кыргыз тили эскиргендей сезилет! – дешти жаштар.

Ошентип, кыргыз тили барган сайын колдонулбай, унутула баштады. Аны окуган, сүйлөгөн, урматтаган адамдар азайды.

Бир күнү кыргыз тили көчөгө чыгып, элине кайрылгысы келди. Бирок адамдар аны көрүп:

— Бизге сен керек эмессиң! – деп, жанына жолотушкан жок.

Ошондо орус тили ага жакындап:
— Элиң сени унутуп койду го. Сен эми бул жерде жашай албайсың! -деди

Англис тили башын чайкап:
— Тилдерди эли сактайт. Элиң сени барктабаса, сен тирүү кала аласыңбы?

Француз тили күлүп:
— Эми эмне кыласың? Кайда барасың?

Казак тили аягансып карап:
- Сени алып кетсем, ал жакта мындан да кор болосун го. Элиң ойгоноор күн келээр. - деп өз элине карай сапар алды.

Кыргыз тили буга чыдай албай, көчөдө жалгыз калды. Ал ачка болду, арыктап, үнү акырындап өчө баштады. Башка тилдер ага жардам берүүнүн ордуна аны шылдыңдашты.

Кыргыз тили бул дүйнөдө жашагысы келбей калды.

Бир күнү, кыштактын улуу карыясы элди жыйынга чакырды. Ал көзүн жумуп, терең ойлонуп:

— Биз бир чоң ката кетирдик. Өз тилин жоготкон эл – өзү жоголот!

Карыянын сөзүн уккан эл унчукпай калды. Алар баштарын жерге салып, ичтеринен ойго батышты. Чын эле, кыргыз тили акыркы убактарда сейрек угулчу болду. Базарда, көчөдө, мектепте баары башка тилдерде сүйлөп калышкан.
Айланасын карап эл бир нерсени түшүнө албай жатышты: Кыргыз тили кайда?

— Ал бул жакта эле эмес беле? – деди бирөө.

— Ооба, бирок акыркы күндөрү аны эч ким уккан жок, көргөн да жок – деп жооп берди экинчиси.

Эл издегени жөнөдү. Алар көчөлөрдү аралап, базарды кыдырып, мектептерге кирип, кыргыз тилин издей башташты. Бир убакта, шаардын четинде, эски үйлөрдүн жанында алар арыктап, титиреп, көздөрү муңайып, көчөдө жалгыз калган Кыргыз тилин көрүштү.

Аны таанышты, бирок ал ушунчалык алсыз болуп, үнү араң чыгып жаткан эле. Ал сүйлөй албай, үнү титиреп, жок болуп бараткандай сезилди.

Элдин жүрөгү сыздап кетти.

— Биз эмне кылып койдук?! – деди бир жаш жигит.

— Биз аны унутуп койдук… – деди улгайган аял ыйламсырап.

Көздөрүнө жаш алган энелер кыргыз тилинин жанына келип, анын жүзүнөн сылашты. Аталар баштарын төмөн салып, кыргыз тилин барктабай койгондоруна өкүнүштү, урпактарга тилдин баалуулугун жеткизе албагандыгына өздөрүн күнөөлү сезип жатышты.

Бир кезде бир кичинекей кыз энесинин этегинен тартып:

— Апаке, мен эми жомок уга албай каламбы? – деп сурады.

Энеси көзүнөн жашын сүртүп, акырын күлүмсүрөдү.
— Угасың, кызым! Биз кыргыз тилин кайра жашатабыз!

Ошол күндөн тарта кыштактын эли кыргыз тилине кайрадан өмүр бере баштады. Алар кыргызча ырдап, жомок окуп, Манас айтып, китептерди колго алып окуй башташты. Балдар кыргызча сүйлөп, энелер бешик ырларын ырдап, кыргыз тилине болгон сүйүү кайрадан ойгонду.

Кыргыз тили бара-бара күчүнө кире баштады.Ал эми кыйналбай, титиребей, толук үнү менен сүйлөй баштады. Көп өтпөй, ал мурдагыдай күчтүү, бай, кооз болуп кайрадан кубулду.

— Мен эми эч кимден коркпойм. Күчүмө кирдим. Эми өз элим менен түбөлүк бирге жашайм жана башка тилдерден коркпойм! – деди.

Ошондо алыстан басып келе жаткан добуштар угулду:
Орус тили:
— Эгер кыргыз тили күчтүү болсо, аны колдоп мен да бул жерде жашамакмын.

Англис тили:
— Мен кыргыз тилин барктаган элдин арасында гана жашай алам.

Француз тили:
-Эгер кыргыз тилин барктасанар, мен да силер менен болууга макулмун! – деди.
Казак тили күлүмсүрөп:
-Мен ушул күн келээрин билгемин, эми сен үчүн жүрөгүм тынч!




Тилдердин таарынычы.

Илгери-илгери, Кыргыз жери ай-ааламга таанылган меймандос, кыйын эл жашаган өлкө болгон. Бул эл башка тилде да сүйлөгөн, бирок эң кымбаты — кыргыз тили эле, баары кыргыз тилинде сүйлөп аны баалашчу. Кыргыздар балдарын ар дайым «Эне тилиңди унутпа!» деп тарбиялап келишкен.

Бирок жылдар өтүп, өзгөрүүлөр болду. Эл кыргыз тилин аз колдонуп, орусча, англисче көбүрөөк сүйлөй башташты. Дүкөндөрдө, көчөлөрдө, мектептерде кыргызча сүйлөгөндөр азайды. Балдар орусча сүйлөп, англис тилин үйрөнүү үчүн ата-энелери аракет кылып жатышты, бирок эне тили унутулуп баратканын байкабай калышты.

Бир күнү таң эртең менен кыштак эли ойгонсо, таң калыштуу нерсе болжу : кыргыз тили жок!
Кыргыз тили кайдадыр жоголуп кеткен! Эл бири-бирине кыргызча сөз айта албай калышты, орусча сүйлөшсө кыргыз тил жооп берген жок.

Көрсө, кыргыз тили таарынып, бул жерден кетиптир! Ал өзүн барктаган элди издеп, тоолордун аркы жагына кеткен экен.

Кыргыз тилинин кетишин көрүп, орус тили ойлонот:
— Бул эл өз кыргыз тилин барктабаса, мени каяктан барктамак эле. Жакында мени да сатып кетишет, бул жерде керексиз болом, өз элиме кайтайын, алар эч качан бизди кордогон эмес! — деп ал Россияга кайтып кетти.

Анын артынан англис тили да башын чайкап:
— Бул жерде кыргыз тили болбосо, мен деле тура албайм, — деп Лондонго сапар алды.

Ошентип, кыштак эли тилсиз калды! Айтчу сөздөрү бар, бирок алар үн чыгара албайт. Аттарын чакыра албай, жаңсоо менен гана түшүндүрө башташты. Жаштар китеп окуй албай, карыялар жомок айта албай, бүт дүйнө караңгы тарткандай болду.

Көп күн өтүп, эл акыры чоң жыйын курду. Баары чогулуп, улук карыянын сөзүн күтүштү. Ал көзүн жумуп, бир топко ойлоно калды да, акырын түшүндүрдү:
— Биз эне тилибизди сыйлабагандыктан, ал бизден таарынды. Биз аны кайра чакырышыбыз керек.

Эл кантип чакырарын билбей, көпкө ойлонушту. Анан бирөө комузун колуна алып, кыргызча ырдап жиберди. Бирөө манас айта баштады. Балдар аталарынан жомок сурашты. Кыз-жигиттер акындардын ырларын окушту.

Ошондо алыстан жумшак жел жүрүп, кыргыз тили кайтып келе жатканын сездирди. Ал келди да, элди бир сыйра карап:
— Эгерде мени чынында эле баалап, сүйүп, барктасаңар, мен силер менен калам! — деди.

Эл кубаныч менен:
— Биз сени ар дайым барктайбыз, эч качан унутпайбыз! — деп убада беришти.

Ошондон кийин кыргыздар эне тилин кайрадан урматтай башташты. Тил өз элине кайтып келип ынтымактуу, бейпилдикте жашап жатышты. Кыргыз тил:-мен келдим, элим менен биргемин, силер да келгиле деп орус тил сенен англис тилин чакырды. Көп өтпөй эки тил кайтып келди. Бирок кыргыз эли кыргыз тили өз жеринде ар дайым тилдердин сап башында турарын баары түшүнүп, аны эч качан ташташкан жок.
Рано Акматова.




Баланын Үнү.

Илгери-илгери, бир кичинекей үйдө жашаган Аслан аттуу бала бар эле. Ал абдан ак көңүл, ар дайым ата-энеси менен сүйлөшүп, оюн бөлүшкүсү келчү. Бирок акыркы күндөрү ата-энеси ага көңүл бурбай калганын байкап жүрдү. Алар күн сайын телефонго байланып, экрандан көзүн албай, баласына карабай калышты.

Бир күнү Аслан апасына жакындап:
— Апа, мен бүгүн мектепте сүрөт тарттым, көрөсүзбү? – деди үмүттөнүп.

Апасы телефонунан башын көтөрбөй:
— Азыр, балам, бир мүнөткө, – деп жооп берди.

Ошол эле маалда атасы диванда телефонун карап олтуруп, тамекинин түтүнүн үйлөп, эч нерсеге көңүл бурган жок. Аслан капаланып, өзүнө-өзү:
— Мен ушунчалык маанилүү эмесминби? Телефонду ушунчалык жакшы көрүшөбү? – деп ойлоду.

Ошол түнү Аслан уктап жатып, бир түш көрдү. Ал телефон болуп калганын элестетти. Ата-энеси аны колуна алып, жылмаюу менен карап, анын ар бир сөзүн тыңгылыктуу угуп жатышты. Алар аны эркелетип, тамашалашып, убакыттарын чогуу өткөрүп жатышты. Бирок ойгонгондо бул түш экенин түшүндү да жүрөгү эзилип, жашып кетти.

Эртеси күнү Аслан өзүнүн сезимдерин кичинекей катка жазды:
Апа, ата, мен силерге абдан муктажмын. Телефонду караганыңардай мени да карасаңар экен. Силер телефон менен бактылуу болосуңар, бирок мен силердин көз алдыңарда, силер менен бактылуу болгум келет. Мен силердин сүйүүңөрдү, мага көңүл бөлүшүңөрдү каалайм. Суранам, бир аз убакытты мага да бөлгүлөчү.

Ал катты үстөлгө коюп, мектепке кетти. Кечинде катты окуган ата-эне терең ойго батты. Экөө бири-бирине карап, ичтеринде уялды. Алар телефонду бир четке коюп, баласы келгенде аны кучактап, кечирим сурашты. Ошол күндөн тартып, алар телефонду аз колдонуп, убактысынын көбүн Аслан менен өткөрө башташты.

“””” Телефон биздин жашообуздун бир бөлүгү болгону менен, ал чыныгы жакын адамдардын ордун баса албайт. Балдарыбыз бизди угуп, көңүлүбүздү сезип, сүйүүбүздү көрүшү керек. Баланын сөзүн угуу — бул ата-эненин эң чоң милдети!❤️
Рано Акматова.


Видео недоступно для предпросмотра
Смотреть в Telegram
Сиз балаңыздын ушундай абалга келип калышын каалайсызбы?

— каалабасаңыз телефонду няня кылганды токтотуңуз, телефондон туура пайдаланууну үйрөтүңүз!

Эгер телефон көз карандылыгынан чыгарам десеңиз жомок терапиясын пайдаланыңыз!

Жомок терапиясы боюнча кеңири билүү үчүн комментарийге номур жазып калтырыңыз 👇

Показано 20 последних публикаций.