Балдар психологиясы, бала тарбиялоо.Рано Акматова.

Сонун кино экен🔥

Баланы коркпой өз оюн айтууга жана чечкиндүү болууга кантип үйрөтсө болот?

1. Баланын оюн угуу жана колдоо
- Балаңыздын оюн бөлбөй угуп, анын пикири маанилүү экенин көрсөтүңүз.
- "Сен эмне деп ойлойсуң?", "Бул жагдай боюнча сенин оюң кандай?" деген сыяктуу суроолорду берип, оюн айтууга түрткү бериңиз.
- Анын ой-пикирин жактырбасаңыз да, аны сыйлаңыз жана талкуулап көрүңүз.

2. Чечкиндүүлүктү үйрөтүү

- Балаңызга өзүнүн пикирин ачык айтып, башкалардын пикирин да сыйлоону үйрөтүңүз.
- "Мен мындай деп ойлойм...", "Мага бул жакпайт, анткени..." сыяктуу фразаларды колдонууну үйрөтүңүз.
- Достору менен ойноодо же үйдө оюн эрежелерин түзүүгө катыштырып, өз ою менен бөлүшүүгө шарт түзүңүз.

3. Үлгү болуңуз
- Балдар чоңдорду туурашат, ошондуктан өзүңүз да чечкиндүүлүктү көрсөтүңүз.
- Өз оюңузду сый менен айтууну демонстрациялап, талаш-тартыштарда эмоцияны көзөмөлдөө маанилүү экенин көрсөтүңүз.

4. Коркутуу жана уяткаруудан алыс болуңуз
- "Жөн эле сүйлөй бербе!", "Бул маанилүү эмес!" деген сыяктуу сөздөр баланын өзүнө ишенбестигин күчөтөт.
- Тескерисинче, "Сенин оюң мен үчүн маанилүү", "Кел, сенин көз карашыңды угалы" деп айтууга аракет кылыңыз.

5. Чечим кабыл алууга үйрөтүү
- Балаңыз күнүмдүк турмушта өзү чечим кабыл алганга көнүшү керек (мисалы, кийим тандоо, эмне жегиси келери).
- Ушундай кичинекей чечимдер кийинчерээк өз оюн айтууда да пайдалуу болот.

6. Рольдук оюндар жана машыгуу
- Балаңыз менен турмуштук кырдаалдарды ойнотуп көрүңүз:
- Эгер сатуучу туура эмес акча кайтарып берсе, эмне кыласың?
- Досторун эгер сага жакпаган оюн сунушташса, кандай жооп бересиң?
- Алгач бала тартынса, сценарий боюнча ойнотуп, көндүрүңүз.

7. Ката кетирүү – нормалдуу экенин түшүндүрүү.
- Бала оюн билдирүүдөн коркпосун үчүн, жаңылыштык кетирүү да кадимки көрүнүш экенин айтып бериңиз.
- “Эгер жаңылып калсаң, эч нерсе эмес, сен үйрөнүп жатасың” деп колдоо көрсөтүңүз.

Эгер баланы колдоп, анын оюн айтууга шарт түзүп, чечим кабыл алууга мүмкүнчүлүк берсеңиз, ал бара-бара өзүнө ишенип, башкалардын алдында да оюн ачык айтууну үйрөнөт.

Чоң атанын осуяты.

Чоң ата быйыл 85 жашка чыкты. Ал айылдагы эң кадырлуу, сөзү өтүмдүү адамдардын бири болчу. Жашоосунда көптү көрүп, көптү башынан өткөргөн, бирок дайыма токтоо, акылман бойдон калган.

Ал күн сайын короосундагы эски орундукка отуруп алып, баягы эзелки жоон таяк менен жер чийип, ойлору менен алек болор эле. Айылдагы балдар аны "чоң ата" деп чакырып, жанында отуруп алып, анын окуяларын угууга кызыгышчу.

Бир күнү анын эң улуу небереси Нурбек шаардан келип, чоң атасына жакын отуруп калды.

— Чоң ата, мен келерки айда чет өлкөгө кетем. Ал жакта иштеп, жакшы жашоого жетем деп турам, – деди ал сыймыктануу менен.

Чоң ата небересинин сөзүн угуп, жылмайды. Анан жай гана үн менен сүйлөй баштады:

— Жашооңду жакшыртсам деген ой жакшы, балам. Бирок адам жашоосун кайда болбосун, өзү менен кошо ала жүрөт. Бир эле байлык же чоң шаар бактылуулукту алып келбейт. Сен сыртка кетсең, өзүңдү жоготуп албагын, – деди.

Нурбек таң калып:
— Кантип жоготом? Мен болгону жакшы жашоо издегени жатам, чоң ата! – деди.

Чоң ата көзүн алысты карап, терең ойго батып сөзүн улантты:

— Мен жаш кезимде согушту көргөм, ачарчылыкты да баштан өткөргөм. Анан карачы, баары өттү-кетти, бирок мен ким экенимди унуткан жокмун. Байлык, бийлик, жер өзгөрүшү мүмкүн, бирок ата-бабаңдын осуятын эстеп, каада-салтыңды сактап жүрүш эң маанилүү. Сен кайда жүрбө, кыргыз экениңди унутпа. Тамырың кайда экени эсиңде болсун.

Нурбек бир саамга унчукпай калды. Ал чоң атасынын жөн гана кеңеш айтып жатканын эмес, өзүнүн жашоосунан алынган тажрыйбаны бөлүшүп жатканын түшүндү.

Ошол кечте ал көпкө ойлонуп отурду. Чоң атасынын сөздөрү жөн гана акыл-насаат эмес, бир өмүрдүн жыйынтыгы экенин сезди.

Көп жыл өткөндөн кийин, чет өлкөдө жүрүп, чоң карьера куруп, үй-бүлө күтүп, Нурбек балдарына чоң атасынын осуятын айтып отурду. Ал чоң атасынын ошол сөздөрү өзүн эч качан жоготпой, тамырына бекем болууга жардам бергенин түшүндү.

Бир күнү консультацияда бир бала мага мындай деди:

Чоңойгум келбей калды... Чоңойгон сайын ата-энемден алыстап бара жаткандай сезем. Бир жылдан бери менин эң чоң кыялым – ата-энемдин ортосунда колдорунан кармап, бир туугандарымсыз эле сейилдөө. Болгону экөө менен эле...

Бул сөздөрдү угуп, жүрөгүм титиреди. Биз, ата-энелер, көбүнчө материалдык жакка көңүл буруп, балдарыбызга жакшы шарт түзүп берүүнү эң биринчи милдетибиз деп эсептейбиз. Жакшы кийим, мыкты билим, ыңгайлуу жашоо – мунун баары маанилүү. Бирок ошол эле учурда эң жөнөкөй, бирок баа жеткис нерсени – балдарыбыз биз менен өткөргүсү келген убакытты байкабай коёбуз.

Бул бала эч кандай кымбат белек сураган жок, эч кандай өзгөчө каалоосу да жок. Анын жүрөгүндөгү эң чоң тилек – ата-энеси менен жөн гана кол кармашып сейилдөө. Бул жөнөкөй көрүнгөн нерсе – анын коопсуздук, сүйүү жана жакындыкка болгон муктаждыгын билдирип турат.

Ата-энелерге ойлонууга себеп:
🟢 Балдарыбыз материалдык жактан эмес, биздин көңүлүбүздөн өксүп жатабы?
🟢 Алар бизден баарлашууну, жакындыкты, жөн гана чогуу убакыт өткөрүүнү эңсеп жүрбөсүн?
🟢 Күнүмдүк түйшүк менен жүрүп, эң баалуу нерсени – балдарыбыз менен болгон мамилени унутуп жаткан жокпузбу?

Бала чоңойот, бирок ата-энеси менен өткөргөн мүнөттөр ар дайым эсинде калат. Ошондуктан балдарыбыз биз менен убакыт өткөрүүнү каалап жатканда, аларды четке какпайлы, телефонубузду эмес, аларды карайлы, жумушубузду эмес, аларды угалы.

Анткени, бир күнү биз алар менен убакыт өткөргүбүз келгенде, аларда бизге убакыт болбой калышы мүмкүн…

Жөнөкөйлүк – чыныгы бакыттын ачкычы.

Кээде адамдар бизге ашыкча эрежелерди таңуулап, кантип жашап, кандай ой жүгүртүшүбүз керектигин үйрөтүүгө аракет кылат. «Муну туура эмес кылдың», «Тиги туура эмес», «Мындай ойлоо болбойт» деген сындар көп айтылат. Бирок бизге чындыгында эмне керек?

Бизге жөнөкөйлүк керек. Табигыйлык, чын ыкластан жашоо, жүрөктүн үнүн угуу. Туура же туура эмес деген тар чектөөлөрдүн артында, адамдын чыныгы өзү жоголуп кетпеши керек. Жашоо – бул формулалар менен эмес, сезимдер менен толукталган жол.

Бизге көздөрү нур чачкан, боорукер жана таза жүрөктүү адамдар керек. Алар менен баарлашканда жан дүйнөң жеңилдеп, убакыт өзү токтоп калгандай сезилет. Көрүнүш үчүн эмес, чыныгы өзү болуп жашаган адамдар керек.

Мен кемчиликсиз болууну каалабайм. Мен жөн гана чыныгы, жашоо үчүн жаралган, сезе билген адам болгум келет.

Силер кандай ойдосуңар? Жашоодо чыныгы бактылуулук эмнеде деп ойлойсуңар?

Жашоо дайыма бир калыпта болбойт. Кээде ийгилик коштоп, бактылуу учурларды тартууласа, кээде сыноолорду жаратат. Бирок адам кандай абалда болбосун, өзүнүн негизги баалуулуктарын сактоого тийиш. Адамдык нарк – бул байлык же бийлик менен өлчөнбөйт. Ал – инсандын ички дүйнөсүндө, анын жүрүм-турумунда, иш-аракетинде чагылат.

Көпчүлүк учурда кыйынчылыкка кабылганда, кээ бир адамдар өздөрүнүн принциптеринен, адеп-ахлактык баалуулуктарынан баш тартууга мажбур болушат. Бирок чыныгы күч – кандай гана шартта болбосун, адамдык сапаттарды жоготпоо, адам бойдон калуу. Бул – ар бирибиз кармануучу эң жогорку парздардын бири.

Эгерде биз ушул принципти сактап жашасак, коомубуз дагы адилеттүү, боорукер жана күчтүү болот. Ар бир адам өзүнүн кадырын сактап, башкаларга да урмат менен мамиле жасаса, чыныгы өнүгүү жана бакубаттык жаралат.
Рано Акматова.

Ата-эненин сөздөрү баланын аң-сезимине кандай таасир этет?

Ата-эне айткан ар бир сөз бала үчүн программалык код сыяктуу иштейт. Ал сөздөр баланын өзүнө болгон ишенимин, дүйнөгө болгон көз карашын жана келечектеги жүрүм-турумун түзүп чыгарат.

📌 1. Өзүн баалоо жана ишеним
"Сен акылдуусуң!", "Сен колуңдан келет!" деген сөздөр балага өзүнө ишенүүгө жардам берет. Ал эми "Сенден эч нерсе чыкпайт!", "Сен эч нерсеге татыктуу эмессиң!" деген сөздөр балада өзүн төмөн сезүү комплексин пайда кылат.

📌 2. Коркуу жана кооптонуу сезими
Эгер балага дайыма "Абайла!", "Сен баарын туура эмес кыласың!", "Башкалардан кем калышпа!" деп айтылса, ал дайыма коркуу жана өзүн далилдөөгө болгон муктаждык менен чоңоёт.

📌 3. Ишеним жана мамиле түзүү жөндөмү
"Сен мени уят кылдың!", "Сен дайыма мени капа кыласың!" деген сөздөр баланы күнөөгө батыргандай сезим калтырат. Ал чоңойгондо адамдар менен чынчыл мамиле курууда кыйналышы мүмкүн.

📌 4. Жетишкендиктерге болгон көз караш
Эгер ата-эне "Сен кыла аласың!", "Кыйынчылыктар – бул өсүүнүн бир бөлүгү!" деп айтып турса, бала ийгиликке оңой жетүүгө аракет кылат. Ал эми "Эч качан ката кетирбе!", "Идеалдуу болушуң керек!" деген сөздөр балага жогорку басым жаратат жана андан коркуп, аракет кылбоого алып келет.

📌 5. Эмоционалдык тең салмактуулук
Эгер ата-эне "Сенин сезимдериң маанилүү!", "Кандай кыйын болсо да, мен сени колдойм!" деп айтса, бала өз эмоцияларын эркин билдирип, ички дүйнөсү менен байланышта болот. Ал эми "Ыйлаба!", "Бекем бол!" деген сөздөр сезимдерин басууга түртөт, бул кийин психологиялык көйгөйлөргө алып келиши мүмкүн.

💡 Жыйынтык:
Ата-эненин сөздөрү – баланын ички дүйнөсүн калыптандырат. Ойго салган же жүрөккө жылуулук берген сөздөрдү айтуу – балаңыздын келечегине эң жакшы инвестиция!

Сиз балаңызга көбүрөөк кандай сөздөрдү айтасыз? Комментарийде бөлүшө кетиңиз!

Чоң эне атыңа татыктуу бол.

Чоң эне болуу – бул энеликти улантуунун башка бир сулуу формасы. Бул атаандашуу эмес, бул тирешүү эмес. Бул – балага эки эсе мээрим берүү мүмкүнчүлүгү. Бирок кээ бир чоң энелер муну түшүнбөй, небересин өз кызы сымал көрүп, аны энесинен алыстатууга аракет кылышат.

Эсиңизде болсун: сен эч качан анын апасы боло албайсың. Баланын жүрөгүндө апасынын орду бар, аны эч ким ээлей албайт. Сен ага акылман чоң эне боло аласың, сүйүү менен тарбия берип, апасы менен жакын болууга көмөктөшө аласың. Бирок апасын алмаштыра албайсың.
Кээде сен баккан, өстүргөн, эркелеткен бала чоңойгондо сенден алыстагандай сезилет. Бул жүрөктү оорутат. Бирок бул табигый нерсе. Анын апасы менен байланышын үзбөй, тескерисинче, бекемдөөгө жардам бер.
Себеби бала эки жакка тартылбашы керек. Ал экөөңөрдү тең сүйүүгө тийиш.

Эгер сен чындап эле небереңдин бактылуу болушун кааласаң, анда ага акылман чоң эне бол:
- Аны апасынан алыстатпа. Апасына болгон сүйүүсүн бузууга аракет кылба.
- Энесин жамандап, баланын жүрөгүнө кара так калтырба.
- Өз кызыңдай көргөнүңдү түшүнсөң да, ал баары бир сени "апа" эмес, "чоң эне" деп кабыл алат. Бул үчүн таарынба.
- Апасы менен мамилеси бекем болсун, алар бири-бирине жакын болсун. Сен аларды бири-бирине атаандаш кылбай, тескерисинче, жакындаштырган улуу адам бол.

Чоң эне болуу – бул жашоодогу эң чоң сыймыктардын бири. Сен небереңе апа боло албайсың, бирок анын жүрөгүндө "эң мээримдүү чоң эне" деген ысым калтыра аласың. Бул – чыныгы жеңиш!

Суроо:

Саламатсызбы менин кызым 10жашта эмнени айтсам да макул боло берет. Бир жумуш айтсам укпаган болуп койот. Мага сырын айтпайт.


Жооп:

Саламатсызбы! Кызыңыздын мындай жүрүм-туруму анын мүнөзүнө, тарбияланган чөйрөгө жана ички сезимдерине байланыштуу болушу мүмкүн. Ал сиз менен ачык сүйлөшпөгөнүнө жана тапшырмаларды укпаганына караганда, ал өзү жөнүндө көбүрөөк сыр сактагысы келет же сиз менен чыныгы байланыш жетишпей жаткандыр.

Эмне себеп болушу мүмкүн?
1. Өз оюн ачык айтуудан коркуу– Эгер бала дайыма макулдей берсе, бул анын сизге карата чыныгы сезимдерин билдирүүдөн тартынганын көрсөтүшү мүмкүн. Ал сиздин реакцияңыздан коркушу же жөн гана ыңгайсыздык жаратпоону каалашы мүмкүн.
2. Ата-энеге ишенбөө же алыстоо – Бала сырын ата-энесине айтып бере албаган учурда, көбүнчө ал башка жактан (достор, китептер, интернет) жооп издейт.
3. Жоопкерчиликтен качуу – Укпаган болуп койот дегенден улам, ал тапшырманы аткаргысы келбей, бирок түздөн-түз каршы чыгып уруш баштагысы келбей жатканын байкоого болот.
4. Өз алдынча болууга умтулуу – 10 жаш бала үчүн өтө маанилүү курак. Бул убакта алар өз алдынча болууну, өз чечимин кабыл алууну каалашат, бирок аны кандай билдирүүнү билбей, пассивдүү каршылык көрсөтүшү мүмкүн.

Эмне кылуу керек?
✅ Сизге ишенгендей шарт түзүңүз – Кызыңыз менен сынга албаган, жумшак мамиледе сүйлөшүңүз. Кандайсың? деп эле сурабастан, кызыктуу суроолорду бериңиз: Бүгүнкү күнүң кандай өттү? Сага кызыктуу болгон нерсе болдубу?

✅ Балаңыздын оюн угуп, аны кабыл алыңыз – Ал эмнени каалап жатат, эмнени жактырбайт? Аны өзгөртүүгө аракет кылбастан, биринчи кезекте жөн гана түшүнүүгө аракет кылыңыз.

✅ Мажбурлоо эмес, сүйлөшүү жолу менен тарбиялоо – Эгер тапшырма берип, ал аткарбаса, кайрадан кайталоонун ордуна, анын эмне үчүн укпаганын сураңыз. Бул жумуш сен үчүн оорбу? же Сенин бул ишти башкача кылгың келип жатабы? деп сурап көрүңүз.

✅ Аны чектен ашык көзөмөлдөбөңүз – Кээде балдар ата-энеси көп көзөмөлдөй бергенде, сырын сактап, жооп бербей коюшу мүмкүн. Ошондуктан ага өз алдынча ой жүгүртүү жана чечим кабыл алуу мүмкүнчүлүгүн да бериңиз.

✅ Кызматташуу мамилесин түзүңүз – Тапшырма берүүдөн мурун, аны менен чогуу иш кылып, мисал көрсөтүңүз. Ал сиздин тапшырмаңызды укпай жатса, Кел, экөөбүз бирге жасап көрөлү деп чакырып көрүңүз.

Кызыңыздын жүрүм-туруму бир аз убакыттан кийин өзгөрөт, эң башкысы – анын ички дүйнөсүнө чыдамдуулук менен кирип, аны түшүнүүгө аракет кылуу.

Суроо:
Саламатсызбы менин балам 6 жашта ноловойдо окуйт сабакка кызыгуусу жок айтып жүрүп жаздырып жатамын.

Жооп: Саламатсызбы! 6 жаштагы бала үчүн сабакка кызыгуунун жоктугу табигый көрүнүш болушу мүмкүн. Бул куракта алар көбүнчө ойноону артык көрүшөт, ал эми окуу бир аз түйшүк сыяктуу сезилиши мүмкүн. Бирок баланы мажбурлоо эмес, кызыктыруу менен үйрөтсөңүз, ал окууга өз алдынча умтула баштайт.

Эмне себеп болушу мүмкүн?
✔ Сабакты оор жана кызыксыз деп кабыл алышы – Эгер бала сабакты милдет же мажбурлоо катары көрсө, ал ага болгон кызыгуусун жоготот.
✔ Кыймылдын жетишсиздиги – Кээ бир балдар көп кыймылдаганды жакшы көрүшөт, ошондуктан узак отуруп сабак окуу алар үчүн кыйыныраак болушу мүмкүн.
✔ Мактоо же мотивациянын жетишсиздиги – Бала кээде жетишкендиктери үчүн мактоону күтөт. Жөн эле жазыш керек деп жаздырсаңыз, ал муну маанисиз иш деп кабыл алышы мүмкүн.
✔ Атүгүл баланын окууга даяр эместиги – Айрым балдар алты жашта эле окуп-жазууну өздөштүрүп кетсе, кээ бирлерине бир аз убакыт керек болот.

Эмне кылуу керек?
✅ Сабакты оюнга айлантыңыз – Балдар табиятынан ойноо аркылуу үйрөнүшөт. Тамгаларды магниттик тактага чогуу жазып, аларды сүрөттөр менен байланыштырууга аракет кылыңыз. Мисалы, "А" тамгасын алма менен байланыштырып, "Б"ны банан менен сүрөттөңүз.

✅ Кысым көрсөтпөңүз, бирок туруктуулукту сактаңыз – Эгер бала окуудан тажап кетсе, бир аз убакыт тыныгуу бериңиз, бирок сабактан такыр баш тартуусуна жол бербеңиз.

✅ Мактоо жана мотивация бериңиз – Ал жазган сайын: Сенин колуңдан келип жатат!, Бүгүн мурункудан да жакшы жаздың! деп кубантыңыз. Бала ошондо кубанып, өзүнө ишенет.

✅ Кыймылды сабак менен айкалыштырыңыз – Айрым балдарга отуруп окуу оор болот. Андыктан сабакты кыймыл-аракет менен өткөрсөңүз болот. Маселен, Ким биринчи «А» тамгасын таап чуркап келет? же Тамгаларды тепкичке жазып, аны баскан сайын айтуу сыяктуу оюндарды колдонсоңуз болот.

✅ Күнүмдүк жашоо менен байланыштырыңыз – Тамгаларды же сөздөрдү күнүмдүк турмушта колдонуп, Муну дүкөндө көрдүң беле? же Ушул сөздү кайда уга аласың? деген суроолор менен кызыгуусун ойготуңуз.

✅ Аны өз алдынча чечим чыгарууга үйрөтүңүз – Мисалы, Бүгүн кайсы тамгаларды үйрөнгүң келет? деп тандоо мүмкүнчүлүгүн бериңиз.

Балаңызга сабакты сүйдүрүү – бул чыдамдуулук талап кылган узак процесс, бирок ал туура ыкмалар менен бат эле өз натыйжасын берет. Башкысы – аны кыйнабай, кызыктыруу менен үйрөтүү!

Чоң ата, Чоң эне – неберенин жүрөгүндөгү жаркыраган жылдыздар.

Азыркы заманда көпчүлүк чоң ата, чоң энелер неберелери келгенде эркелетүүнүн, жомок айтып, ойногондун ордуна телефон кармап, телевизор көрүп отурганды көнүмүш адатка айландырып алышты. Балдардын көзү сүйүүгө суусап турса, чоңдор телефонго тигилип, алаксый беришет. Бул эң чоң өкүнүч!

Небере – бул жашоонун эң таттуу жемиши. Бул – балаңдын балачагын кайрадан бир жолу көрүүгө берилген белек. Ал сенин жаштык кезиңе бир сыйкырдуу көпүрө сыяктуу. Сиз бала чагыңда чоң атаң же чоң энеңдин жомокторун, жытын, мээримин эстесеңиз керек. Сиз алардын кучагында өзгөчө жылуулукту сезгенсиң. Эми ошол мээримди сиз да өз небереңизге бере аласыз.

Бирок азыр неберелер чоң ата, чоң энесине барса, көңүл бурулбайт. Чоң эне, жомок айтып берчи! десе, койчу, телефон көрүп жатам деп жооп беришет. Чоң ата, мени менен ойногулачы десе, бошобой жатам деп айтылат. Ушундай жооп уккан бала кайра келип, сиз менен убакыт өткөргүсү келеби?

Балаңардын балдары сага көңүл буруп турганда, алар менен убакыт өткөргүлө.
- Жомок айтып бергиле, анткени жомок – жашоонун акылман сабагы.
- Алар менен ойногула, анткени оюн – бул байланышты бекемдөөчү эң мыкты курал.
- Эркелетип, жылуу сөз айткыла, анткени балага материалдык нерсе эмес, мээрим керек.

Небере – бул сенин жашоодогу уландысың. Телефонуң бир күнү эскирет, көзүң ооруп, аны кароого мүмкүнчүлүгүң болбой калат. Бирок ошол убакта небере сиздин жаныңызда болушу үчүн, бүгүн алардын жүрөгүнө жылуулук салып, алар менен чыныгы байланыш түзүлүш керек.

Анткени бала кезде берилген мээрим, сүйүү эч качан унутулбайт. Алар чоңойгондо чоң атам мага мындай жомок айтып берчү, чоң энем мени кучактап эркелетчү деп эстешсе, сиздин наамыңыз алардын жүрөгүндө түбөлүк сакталып калат.

Телефон эмес, балдардын күлкүсү – чыныгы бакыт!

Рано Акматова.

Жашоодо эч ким сага түбөлүк дос эмес, эч ким түбөлүк душман эмес. Ар бир адам – сенин мугалимиң. Кимдир бирөө сени сүйсө, мээримдин баалуулугун үйрөтөт. Кимдир бирөө сени сатып кетсе, ишенимди туура колдонууга үйрөтөт. Кимдир бирөө сени сыйласа, урматтоонун күчүн көрсөтөт. Кимдир бирөө сени кемсинтсе, өзүңдү коргоону жана кайраттуулукту үйрөтөт.

Кээ бир адамдар – өмүрүңө жарык чачкан шам, алар сенин жүрөгүңдү жылытат. Башкалары – түнкү чагылган сыяктуу, күтүлбөгөн жерден кирип келип, бир сабак калтырып, көздөн кайым болушат. Бирок алардын ар бири – сага кандайдыр бир билим, тажрыйба, сабак алып келген жолоочулар.

Жашоого "бул адам мага эмнени үйрөттү?" деген көз караш менен карасаң, эч бир тажрыйба текке кетпейт. Душман сени күчтүү кылат, дос сени жылытат. Кыйынчылык сени бышырат, бактылуу учурлар сага дем берет. Баары бекеринен эмес. Ар бир жолугушуу – бир сыноо, ар бир адам – бир сабак.

Ошондуктан, таарынба, ызаланба. Жашоонун университетинде ар бир күн – жаңы сабак, ар бир адам – жаңы мугалим. Сурак – өзүңдөн, жооп – жашоодон.

Кимдир бирөө сени сүйөт – демек, сен мээримге татыктуусуң. Кимдир бирөө сени алдайт – демек, сен ишенимди туура колдонгонду үйрөнүшүң керек. Кимдир бирөө колдоо көрсөтөт – демек, сен жалгыз эмессиң. Кимдир бирөө сенин жолуңду тосот – демек, сен күчтүү болушуң керек.

Балдарды чоң ата, чоң энесинен ажыратпаңыз.

"Өзүм карашым керек" деп чоң ата, чоң энесине жибербей койгондор, ашырып жиберип жаткан жоксуңарбы? Ооба, балаңды өзүң тарбиялоо – сенин ата-эне катары жоопкерчилигиң. Бирок бул чоң ата, чоң энелердин мээримине бөгөт коюшуң керек дегенди билдирбейт.

Чоңдор менен балдардын байланышы – бул өзгөчө дүйнө. Алардын ортосундагы сүйүү, камкордук, мээрим эч бир нерсеге алмашкыс. Чоң ата, чоң эненин кучагында өскөн бала – тарыхын билет, улууну урматтоону үйрөнөт, сөздүн баркын түшүнөт. Алар менен сүйлөшкөн сайын жан дүйнөсү байыйт, чоңдордун насаатын угуп, акылдуу, боорукер болуп чоңоёт.

Бала чоңдордун жанында жүрсө, алардан сабырдуулукту, жоомарттыкты, адамгерчиликти үйрөнөт. Алардын кучагы – эң таза мээримдин булагы. Кээде ата-эне жумуш менен алек болуп, убакыт жетпей калат, ал эми чоң энелердин, чоң аталардын сөздөрү – көкүрөккө азык, жүрөккө нурун чачкан мээрим.

Эгер балаңарды чоң ата, чоң энесинен алыстатсаңар, аларга чоң таалим-тарбиядан баш тартууга түрткү берип жатканыңарды ойлодуңарбы? Кичинекей жүрөктөрдү бул байлыктан ажыратпаңыздар. Алардын арасында турган дубалды ураңыздар! Анткени ата-бабалардын мээрими менен өсүп чоңойгон бала – эртеңки күнү ата-энесин, чоңдорду сыйлай билген боорукер адам болот.

Мен өзүм үчүн жашайм:
Жоопкерчилик жана Үй-бүлөнүн Баалуулугу.

Мен өзүм үчүн жашайм, кайын журтка кызмат кылуу менин милдетим эмес – бул сөздөр бүгүнкү күндө көп кыздардын оозунан угулуп жатат. Чынында эле, эч ким кыздарды кайната-кайненеге кызмат кылууга милдеттүү деп байлап койгон жок. Бирок үй-бүлө куруу – бул өз алдынча жашоо эмес, бул чогуу жашоо, чогуу түптөө, чогуу көтөрүү.

Үй-бүлө – бул соода эмес. Сен күйөөгө чыкканда, келишим түзгөн жоксуң. Бул жерде Мен муну кылам, сен тигини кыласың деген так эрежелер жок. Үй-бүлө бул – бири-бирин түшүнүү, колдоо, боорукердик жана камкордук. Кайната-кайненени кароо – милдет эмес дегениң менен, адамгерчилик жөнүндө ойлондуң беле? Алар сенин ата-энеңдей эле карылыкты баштан кечирип жатышат. Сен да бир күнү улгайып, балдарыңдан жылуулук күтө турган күнүң келет.

Эгер сен эч кимге милдеттүү болбосоң, анда эмнеге турмушка чыктың? Жөн гана өз кызыкчылыгың үчүнбү? Үй-бүлө – бул өзүмчүлдүк эмес, бул бири-бири үчүн жашоо. Өзүм үчүн жашайм деп, башкалардын жүрөгүн муздатпагын. Бир нерсени унутпа: сен кандай мамиле кылсаң, эртең ошол мамилени өзүң аласың.