Жоголуп бараткан тил.
Илгери-илгери, Ала-Тоонун койнунда, ак кар баскан тоолордун этегинде Кыргыз тили жашачу. Ал элдин сүйүктүү эне тили болгон. Энелер бешик ыры менен наристелерин уктатса, аталар дастан айтып, акындар ыр чыгарып, жаштар тамашалашып, баары кыргызча сүйлөшчү.
Бирок жылдар өтүп, баары өзгөрдү. Эл кыргыз тилин барктабай, башка тилдерге көбүрөөк көңүл бура баштады.
— Кыргыз тили эскирип калды, азыр орусча сүйлөгөн оң! – дешти балдар.
— Англис тилин үйрөнүш керек, кыргыз тили эскиргендей сезилет! – дешти жаштар.
Ошентип, кыргыз тили барган сайын колдонулбай, унутула баштады. Аны окуган, сүйлөгөн, урматтаган адамдар азайды.
Бир күнү кыргыз тили көчөгө чыгып, элине кайрылгысы келди. Бирок адамдар аны көрүп:
— Бизге сен керек эмессиң! – деп, жанына жолотушкан жок.
Ошондо орус тили ага жакындап:
— Элиң сени унутуп койду го. Сен эми бул жерде жашай албайсың! -деди
Англис тили башын чайкап:
— Тилдерди эли сактайт. Элиң сени барктабаса, сен тирүү кала аласыңбы?
Француз тили күлүп:
— Эми эмне кыласың? Кайда барасың?
Казак тили аягансып карап:
- Сени алып кетсем, ал жакта мындан да кор болосун го. Элиң ойгоноор күн келээр. - деп өз элине карай сапар алды.
Кыргыз тили буга чыдай албай, көчөдө жалгыз калды. Ал ачка болду, арыктап, үнү акырындап өчө баштады. Башка тилдер ага жардам берүүнүн ордуна аны шылдыңдашты.
Кыргыз тили бул дүйнөдө жашагысы келбей калды.
Бир күнү, кыштактын улуу карыясы элди жыйынга чакырды. Ал көзүн жумуп, терең ойлонуп:
— Биз бир чоң ката кетирдик. Өз тилин жоготкон эл – өзү жоголот!
Карыянын сөзүн уккан эл унчукпай калды. Алар баштарын жерге салып, ичтеринен ойго батышты. Чын эле, кыргыз тили акыркы убактарда сейрек угулчу болду. Базарда, көчөдө, мектепте баары башка тилдерде сүйлөп калышкан.
Айланасын карап эл бир нерсени түшүнө албай жатышты: Кыргыз тили кайда?
— Ал бул жакта эле эмес беле? – деди бирөө.
— Ооба, бирок акыркы күндөрү аны эч ким уккан жок, көргөн да жок – деп жооп берди экинчиси.
Эл издегени жөнөдү. Алар көчөлөрдү аралап, базарды кыдырып, мектептерге кирип, кыргыз тилин издей башташты. Бир убакта, шаардын четинде, эски үйлөрдүн жанында алар арыктап, титиреп, көздөрү муңайып, көчөдө жалгыз калган Кыргыз тилин көрүштү.
Аны таанышты, бирок ал ушунчалык алсыз болуп, үнү араң чыгып жаткан эле. Ал сүйлөй албай, үнү титиреп, жок болуп бараткандай сезилди.
Элдин жүрөгү сыздап кетти.
— Биз эмне кылып койдук?! – деди бир жаш жигит.
— Биз аны унутуп койдук… – деди улгайган аял ыйламсырап.
Көздөрүнө жаш алган энелер кыргыз тилинин жанына келип, анын жүзүнөн сылашты. Аталар баштарын төмөн салып, кыргыз тилин барктабай койгондоруна өкүнүштү, урпактарга тилдин баалуулугун жеткизе албагандыгына өздөрүн күнөөлү сезип жатышты.
Бир кезде бир кичинекей кыз энесинин этегинен тартып:
— Апаке, мен эми жомок уга албай каламбы? – деп сурады.
Энеси көзүнөн жашын сүртүп, акырын күлүмсүрөдү.
— Угасың, кызым! Биз кыргыз тилин кайра жашатабыз!
Ошол күндөн тарта кыштактын эли кыргыз тилине кайрадан өмүр бере баштады. Алар кыргызча ырдап, жомок окуп, Манас айтып, китептерди колго алып окуй башташты. Балдар кыргызча сүйлөп, энелер бешик ырларын ырдап, кыргыз тилине болгон сүйүү кайрадан ойгонду.
Кыргыз тили бара-бара күчүнө кире баштады.Ал эми кыйналбай, титиребей, толук үнү менен сүйлөй баштады. Көп өтпөй, ал мурдагыдай күчтүү, бай, кооз болуп кайрадан кубулду.
— Мен эми эч кимден коркпойм. Күчүмө кирдим. Эми өз элим менен түбөлүк бирге жашайм жана башка тилдерден коркпойм! – деди.
Ошондо алыстан басып келе жаткан добуштар угулду:
Орус тили:
— Эгер кыргыз тили күчтүү болсо, аны колдоп мен да бул жерде жашамакмын.
Англис тили:
— Мен кыргыз тилин барктаган элдин арасында гана жашай алам.
Француз тили:
-Эгер кыргыз тилин барктасанар, мен да силер менен болууга макулмун! – деди.
Казак тили күлүмсүрөп:
-Мен ушул күн келээрин билгемин, эми сен үчүн жүрөгүм тынч!