Биики халандаар 📆


Kanal geosi va tili: Qirg‘iziston, Qirg‘izcha
Toifa: Din


Күн аайы саха устуоруйатыгар сыһыаннааҕы Бикипиэдьийэттэн сүһэн суруйабыт.
Эбиилээх-көҕүрэтиилээх буоллаххытына дьаһабылга @Halan_Chuekke суруйуҥ.

Связанные каналы  |  Похожие каналы

Kanal geosi va tili
Qirg‘iziston, Qirg‘izcha
Toifa
Din
Statistika
Postlar filtri


Сахаҕа туһалаах сэмсэлэр (приложениелар)

Sakha global уочараттаах лиэксийэтигэр Гуглплэйтан, Аппстортан тугу хачайданыахха сөбүн, төлөпүөнтэн көрөргө туһалаах атын туох баарын туһунан кэпсэнэр.

"Сахалыы" диэн Бэчигэннэр оҥорбут саха тылын үөрэтэр сэмсэлэрин бэркэ билэҕит, оттон, холобур "Саас" диэни истибиккит дуо? Тамҕанан сахалыы төлөпүөҥҥэ суруйуохха сөбүн билэҕит дуо?

🔸 Сахалыы сэмсэлэр (приложениелар, apps). Халан

Киирэн сэҥээриҥ, кылгас ырытыыта суруйуҥ, аймах-билэ дьоҥҥутугар тарҕатыҥ!

Сарсын 10 чааска ити ханаалга "Кэрэ тыл" бырайыак уочараттаах лиэксийэтэ тахсыаҕа. Сигэтин эмиэ манна угуохпут.

📌  Биики Халандаар | Сурут


Олунньу 11 күнүгэр туох буолбут эбитий?

🇺🇳 ХНТ — Билиминэн дьарыктанар дьахталлар уонна кыргыттар дойдулар ардыларынааҕы күннэрэ
🌏 Аан дойдуга Ыарыһах күнэ
🇦🇿 Азербайджан — Нолуок сулууспатын үлэһиттэрин күнэ
🇺🇸 АХШ — Айааччы национальнай күнэ
🇨🇲 Камерун — Ыччат күнэ
🇱🇷 Либерия — Сэбилэниилээх күүстэр күннэрэ
🇵🇭 Пилипиин — Эвелио Хавьер күнэ
🇪🇺 ЕС — 112 суһал нүөмэр күнэ
🇯🇵 Япония — Ил олохтоммут күнэ
🔸 Былыргы славяннарга — Велес Улуу күнэ, кыһын ортото (сороҕор олунньу 24 күнүгэр бэлиэтэнэр). Бу славяннар христианствоны ылына иликтэринэ итэҕэйэр таҥараларыттан биирдэстэрэ, Явь (дьиҥ эйгэ) уонна Навь (хараҥа, күлүк эйгэ) ыккардыларынан сылдьар кыахтаах дииллэрэ. Ырыаһыттары, хоһоонньуттары, аптаах-хомуһуннаах дьону араҥаччылыыр, ону таһынан ынах сүөһү таҥарата.

🔹 Б.э.и. 660 сыл — Дьоппуон бастакы импэрээтэрэ Дзимму ил тэрийбит. Кини олохтообут дьынаастыйата билигин даҕаны Японияҕа бүрүстүөлгэ олорор.
🔹 951 — Го Вэй диэн чунуобунньук Хойукку Чжоуга (Хотугу Кытай) күүһүнэн былааска кэлбит, импэрээтэринэн биллэриммит.
🔹 1697 — Ыраахтааҕы Бүөтүр I табаҕы атыылыыры көҥүллээбит.
🔹 1775 (урукку истиилинэн тохсунньу 31) — Иркутскай-Дьокуускай траагын Саха сиринээҕи өттүн икки учаастакка араарбыттар: Битиимтэн Өлүөхүмэҕэ диэри уонна Өлүөхүмэттэн Дьокуускайга диэри. Хас биирдии учаастакка туспа көрөөччү (смотритель) ананар буолбут.
🔹 1809 — Америка айааччыта Роберт Фултон борохуоту патыаннаабыт.
🔹 1979 — Ирааҥҥа өрөбөлүүссүйэ түмүгэр ислам теократията олохтоммут, былааска аятолла Рухолла Хомейни кэлбит.
🔹 1990 — Соҕуруу Африкаҕа дьон бырааптарын туһугар турууласпыт актыбыыс Нельсон Мандела түрмэ хаайыытыттан 27 сыл буолан баран босхоломмут. Сотору кэминэн кини Соҕуруу Африка Өрөспүүбүлүкэтин бэрэсидьиэнинэн талыллыбыта.
🔹 1997 — Саха Өрөспүүбүлүкэтин үрдүкү уордьана «Хотугу сулус» уордьан Ил Түмэн ПП 418-I нүөмэрдээх уурааҕынан олохтоммут.

🔹 Бүгүн ахтыллар дьон:
Төрөөбүттэр:
▫️1929 — Валентин Луковцев — бэрэпиэссэр, бөлөһүөпүйэ дуоктара.
▫️1944 — Василий Бочкарёв — саха скульптора, суруналыыс, Саха сирин суруйааччыларын сойууһун чилилиэнэ, СӨ норуодунай худуоһунньуга.
▫️1981 — Георгий Куркутов — саха бэлиитигэ.

Өлбүттэр:
▫️2010 — Роман Дмитриев — көҥүл тустууга Олимпиада чөмпүйүөнэ (1972 Мюнхен) уонна үрүҥ көмүс призера (1976 Монреаль), норуоттар ардыларынааҕы кылаастаах спорт маастара, ССРС үтүөлээх тренерэ, Дьокуускай куоратын (1969) уонна Бүлүү улууһун Ытык олохтооҕо, «Хотугу сулус» уордьан кавалера (2006).
▫️2017 — Гурий Турантаев — тыыл уонна үлэ бэтэрээнэ, норуот мэдиссиинэтин маҕыыстыра, Уус-Алдан улууһун (2001) уонна Бээрийэ нэһилиэгин Ытык олохтооҕо.

🔹 Бүгүн уонна туох ахтылларын — бэлиэ күннэр, түбэлтэлэр, ким төрөөбүтүн/өлбүтүн туһунан — манна сиһилии көр.

Сэҥээриктэ тал, холобур:
🕊 – урут истибэтэхпин аахтым
🔥 – урут истибиппин санаатым
👍🏻 – сэргээн аахтым

📌  Биики Халандаар | Сурут


Иккис кырачаан лиэксийэ

Ийэ тыл күнүгэр анаммыт Global saqa иккис лиэксийэтин аатырбыт блогер Сандаара Кулаковская аахта.

Кини блогтарыгар сахалыы суруйар уонна саҥарар дьон туһунан кэпсээтэ.

Сахалыы саҥардахха аудиторияҕын кыччатаҕын диир дьоҥҥо хоруй биэрдэ.

Киирэн истэбит, харса суох сэҥээрик туруорабыт уонна ырытыыга тугу эмит суруйабыт! Арба, сигэтин доҕотторгутугар, аймах-билэ дьоҥҥутугар тарҕатаргытын умнумаҥ!

🔸 Саха тылынан блогу хайдах ыытабын, ханна блогердары ааҕабын? Сандаара Кулаковская

Сарсын сарсыарда үһүс лиэксийэ тахсыаҕа. Онно Халан төлөпүөҥҥэ туруорунар ханнык туһалаах сэмсэлэр (приложениелар) баалларын кэпсиир. Холобур, тамҕанан (уруунанан) сахалыы суруйар, сахалыыны тылбаастыыр, эбэтэр биология, история, география уруоктарыгар көмөлөһөр сахалыы роликтардаах сэмсэлэр. Сигэтин эмиэ угуохпут.
📌  Биики Халандаар


Олунньу 10 күнүгэр туох буолбут эбитий?

🇺🇳 ХНТ — Туораахтаах бобтуҥу үүнээйилэр (горох, соя, фасоль уо.д.а.) аан дойдутааҕы күннэрэ[1]
🇷🇺 Арассыыйа — Дипломатия үлэһитин күнэ
🇷🇺 Арассыыйа — Александр Сергеевич Пушкин кэриэстэбилин күнэ
🇮🇹 Италия — Үүрүллүбүттэри уонна Фойба сиэртибэлэрин кэриэстиир күн (Giorno del ricordo). Иккис аан дойду сэриитин кэнниттэн Истрия уонна Далмация (Югославия) сирдэриттэн 230-350 тыһ. олохтоох итальянеһы күүһүнэн көһөрбүттэрэ. Бу күн 1947 сыллаахха Парижтааҕы эйэ сөбүлэҥинэн урукку Италия сирдэрэ Югославияҕа бэриллибиттэрэ
🇪🇷 Эритрея — Фенкил күнэ. 1990 сыллаахха Эритрея сэриилэрэ Эфиопия сэриилэригэр ситиһиилээхтик кимэн киириилэрин бэлиэтииллэр.

🔹 1258 — Хулагу хаан монгуоллара ислам эйгэтин сүрүн куоратын Багдады сэриилээн ылбыттар. Багдад букатын урусхалламмыт уонна хас эмэ үйэ тухары чөлүгэр түспэтэх. Манан ислам Көмүс үйэтэ түмүктэммит.
🔹 1846 — Аангылыйа уонна сикхтэр ыккардыларынааҕы бастакы сэрии: Собраон аттынааҕы тиһэх кыргыһыыга Ост-Ииндийэ хампаанньатын аармыйата Пенджаб аармыйатын кыайбыт.
🔹 1928 — Конфедералистар хамсааһыннарын силиэстийэлии БКП(б) Киин Кэмитиэтин анал хамыыһыйата сыарҕанан Дьокуускайга кэлбит. Хамыыһыйаҕа БКСК бэрэстээтэлин солбуйааччы Ян Полуян уонна ОГПУ силиэдэбэтэллэрэ бааллар эбит. Бу хамыыһыйа кэлбитин кэннэ саха бастыҥ дьонугар ыар күннэр үүммүттэрэ. Сиһилии.
🔹 1930 — Арҕаа Хаҥалас уонна Нам улуустара тэриллибиттэр, ону кытары Мэҥэ уонна Илин Хаҥалас улуустара холбоhууларыттан Мэҥэ-Хаҥалас улууһа тэриллибит.
🔹 1935 — Бүлүү улууһуттан араарыллан Үөһээ Бүлүү улууһа хат тэриллибит.
🔹 1947 — Аан дойду иккис сэриитигэр хотторбут Италия, Румыния, Венгрия, Болгария, Финляндия биир өттүттэн уонна кыайыылаах тахсыбыт сойуустаахтар – иккис өттүттэн – Парижтааҕы эйэ сөбүлэҥнэригэр илии баттаабыттар. Бу сөбүлэҥнэринэн хотторбут дойдулар тутулуга суох буолаллара уонна Холбоһуктаах Наассыйалар тэрилтэлэригэр киирэллэрэ бигэргэтиллибит, элбэх репарация төлөөбүттэр.

🔹 Бүгүн ахтыллар дьон:
Төрөөбүттэр:
▫️1930 — Иван Спиридонов (29.03.2003 өлб.) — литературовед, литэрэтиирэни ырытааччы, билэлиэгийэ билимин хандьыдаата, Дьокуускай куоратын ытык киһитэ (1999).
▫️1935 — Иван Жараев — бастакы «Күн Дьөһөгөй» киинэ күрэһин лауреата, Арассыыйа бочуоттаах кинематографииһа, РСФСР уонна СӨ култуураларын үтүөлээх үлэһитэ.
▫️1938 — Владимир Ларионов — саха биллиилээх учуонайа, 1986—2004 сылларга Хоту дойду физико-техническэй кыһалҕаларын Институтун дириэктэрэ, сахаттан бастакы Арассыыйа билимнэрин Академиятын академига (1997), техника билимин дуоктара, профессор.
▫️1945 — Аиза Решетникова — пианист, биллиилээх муусука диэйэтэлэ, Дьокуускайга баар Саха сирин омуктарын музыкатын уонна фольклорун түмэлин дириэктэрэ.
▫️1958 — Алиш Мамедов — 1989 сыллаахтан «Якутцемент» (Мохсоҕоллоохтооҕу цемент собуота) генеральнай дириэктэрэ, Ил Түмэн IV, V, VI ыҥырыыларын дьокутаата. Саха Өрөспүүбүлүкэтин ытык киһитэ (2001).

Өлбүттэр:
▫️1942 — Егор Мыреев — Аҕа дойду Улуу сэриитин кыттыылааҕа, 65 ахсааннаах бэргэн ытааччы, бэргэн ытааччылар уһуйааччылара. 1940 сыллаахха Ленинградтааҕы театральнай институкка үөрэнэ барбыт уонна онтон сэриигэ ыҥырыллыбыт. Кини аата Ленскэй улууһун Бэтинчэ орто оскуолатыгар иҥэриллибитэ. Бэтинчэ ытык киһитэ.

🔹 Сорҕотун манна сиһилии көр.

Сэҥээриктэ тал, холобур:
🕊 – урут истибэтэхпин аахтым
🔥 – урут истибиппин санаатым
👍🏻 – сэргээн аахтым

📌  Биики Халандаар | Сурут


Бастакы лиэксийэ таҕыста

Global Saqa хамсааһын Ийэ тыл күнүн көрсө ыыта сылдьар "Кэрэ тыл" бырайыагын лиэксийэлэриттэн бастакыта ютубка таҕыста!

Бүгүн Туйаара Шкулева диэн Миэксикэҕэ олорор саха кыыһын лиэксийэтин истэбит, көрөбүт.

Кини сахалары түмэн ааҕар уонна кэпсэтэр кулууп тэрийэ сылдьыбыт уопутун үллэстэр, сүбэлэри биэрэр.

Киирэн истэбит, харса суох сэҥээрик туруорабыт уонна ырытыыга тугу эмит суруйабыт! Арба, сигэтин доҕотторгутугар, аймах-билэ дьоҥҥутугар тарҕатаргытын умнумаҥ!

🔸 Саха тылынан кэпсэтэр уонна ааҕар түмсүүнү тэрийии. Туйаара Шкулева.

Сарсын Сандаара Кулаковская сахалыы суруйар уонна саҥарар блогердар тустарынан кэпсээнэ тахсыаҕа.
📌  Биики Халандаар


Бүгүн били лиэксийэбитигэр дьоһуннаах, бииртэн-биир туһалааҕы иһиттибит!

Дириҥ билиилээх кэрэ да дьон тыл эттилэр! Төрөппүккэ анаан олоххо туттуллар сүбэ үллэһиннилэр, уустук баҕайыны саас сааһынан быһааран, ыраас мууска ууран биэрдилэр. 👏🏻👏🏻👏🏻

Холобур, оҕолор тоҕо бэйэ-бэйэлэрин кытта нууччалыы кэпсэтэри ордороллоруй? Эбэтэр оҕо тыллары сөпкө солбуйан туттарыгар ханнык оонньуулары оонньотуохха сөбүй? Өйдүүр, ол эрээри кыбыстан саҥарбат оҕону хайдах саҥарар гынабыный?
Үс уолу сахалыы уһуйаана, оскуолата суох уу сахалыы иитэ сылдьар ыал ийэтэ дьиэтигэр тугу гынарын, хайдах сахалыы тыыны оҕолоругар иҥэрэрин сиһилии кэпсээтэ.

Оннооҕор, Африкаҕа олорор сахаларга оҕолорун сахалыы иитэллэригэр слону хайдах туһаныахтарын сөбүн кэпсээтилэр 😂
Уһуллуута таҕыстаҕына сигэтин Биики халандаарга угуохпут.

📌  Биики Халандаар | Сурут


Саха ыта "оҥ-оҥ" диир, ньиэмэс ыта "блаф-блаф", оттон биһиги Африкаҕа олоробут, оччотугар слону хайдах сахалыы "саҥардабытый"? – диэн лиэксийэ кэнниттэн дьикти ыйытыы киирдэ.

Логопед онно наһаа астынна😁. Тугу хоруйдаабытын уһуллуута таҕыстаҕына истээриҥ. Сигэтин халандаарбытыгар угуохпут

📌  Биики Халандаар | Сурут


Логопед сүбэлэрэ:
Ыт тоҕо сахаларга "оҥ-оҥ!" диирий?
Ити биһиги тылбытын сайыннарар, оҕо төрөөбүт тылынан сатаан саҥарар буоларыгар көмөлөһөр.


📌 Олунньу 9 күнүгэр, өрөбүлгэ
«Оҕону сахалыы иитии»

▫️Педагогика ньымалара тылы үөрэтиигэ
▫️Психолог сүбэлиир
▫️Логопед: Саха дорҕоонноро.
▫️Дьиэ кэргэҥҥэ сахалыы эйгэ

Киирэр сигэҕит:

https://us06web.zoom.us/j/8787928496?pwd=NPx71De9o0p7Tb2GbFNre0fRLLsUdr.1

Идентификатора: 878 792 8496
Куода: 2025


Күнүс иккиттэн оҕону сахалыы иитии туһунан 15-тии мүнүүтэлээх түөрт лиэксийэ буолуоҕа.

Тэрийээччилэр суруттаран кэлин ситимҥэ угуохпут дииллэр эрээри, бииринэн тиэхинньикэ араас буолуон сөп, арай, туга эрэ сатамматын?
Иккиһинэн, бу буола турары тута сытан көрөр ордук буоллаҕа, ыйытыы да биэрэр, өйдөөбөтөххүн чопчулуур иҥин кыах баар (таарыйа уһуллан хаалаҕын😉).
Уонна оттон, лиэктэр элбэх киһи киирдэҕинэ астыныа дии, өрө көтөҕүллэн туран кэпсиэ.

Онон доҕоттоор, күнүс Дьокуускай кэминэн икки чааска лиэксийэ истэ ситимҥэ киирээриҥ! Ыҥырабыт!


Олунньу 9 күнүгэр туох буолбут эбитий?

🇷🇺 Арассыыйа — Гражданскай авиация күнэ
🇱🇧 Ливан — Сибэтиэй Марон күнэ, дойду бырааһынньыга. Бу билиҥҥи Сиирийэ сиригэр төрөөбүт манаах, 410 сыллаахха өлбүт. Марониттар сыаркаптарын (христианство салаата) төрүттээччи
🌏 Аан дойдуга тииһи эмтээччи күнэ.

🔹 1856 — Саха уобалаһын салайааччытынан бырабылыанньа үрдүкү сүбэһит хабалыара Николай Скрябин буолбут. Кини уобалаһы 1857 сыл кулун тутар 2 күнүгэр диэри салайбыта.
🔹 1895 — Амыарыкаҕа Уильям Г. Морган Mintonette диэн ааттаах оонньууну айбыт. Кэлин ол оонньуу волейбол буолбута.
🔹 1900 — «Дэвис кубога» турнир олохтоммут — эр дьоҥҥо тиэннискэ саамай бөдөҥ хамаанданан күрэхтэһии.
🔹 1904 — Нуучча-Дьоппуон сэриитэ: Порт-Артур аттынааҕы кыргыһыы түмүктэммит.
🔹 1907 — Лондоҥҥа "Кирдээх хаамыы" буолбут, Дьахталлар быыбардыыр бырааптарын наассыйалыы сойууһа (NUWSS) тэрийбит бастакы бөдөҥ аахсыйата.
🔹 1918 — Саха сирин уопсастыбаннай уонна бэлиитикэлии түмсүүлэр холбоһуктаах мунньахтарыгар Саха уобалаһын Сэбиэтигэр киирбиттэр: уобаластааҕы зиэмистибэттэн — 5 киһи, куорат дууматыттан — 2 киһи, Саллаат дьокутааттарын сэбиэтиттэн — 2 киһи, Хаһаах дьокутааттарын сэбиэтиттэн — 2 киһи, Саха оробуочайдарын сойууһуттан — 1 киһи, Саха сиринээҕи дьэбириэй общинатыттан — 1 киһи, Бааһынай дьокутааттарын сэбиэтиттэн — 2 киһи. Уобаластааҕы Сэбиэт Саха сиригэр үрдүкү былаас уорганынан биллэриллибитэ.
🔹 1991 — Литваҕа тутулуга суох буолуу референдумугар куоластааччы түөрт гыммыт үһэ Сойуустан туспа барар диэки буолбут.

🔹 Бүгүн ахтыллар дьон:
Төрөөбүттэр:
▫️1944 — Агафья Захарова — филология билимин хандьыдаата.
▫️1958 — Мария Пинигина — 4×400 м эстафетаҕа XXIV Олимпия оонньууларын чөмпүйүөнэ, аан дойду үс төгүллээх чөмпүйүөнэ (1975, 1977, 1978), спорт үтүөлээх маастара. Павел Пинигин ойоҕо.
▫️1985 — Роман Дорофеев — Саха тыйаатырын артыыһа, тыйаатыр уонна киинэ артыыһа, режиссер.

🔹 Бу сиргэ барыта баппатынан, толору халандаары манна көрүөххүн сөп.

Сэҥээриктэ тал, холобур:
🕊 – урут истибэтэхпин аахтым
🔥 – урут истибиппин санаатым
👍🏻 – сэргээн аахтым

📌  Биики Халандаар | Сурут


Ийэ тыл күнүгэр аналлаах биэс кырачаан лиэксийэ ситимҥэ бүгүн ааҕылынна

Бүгүн олунньу 8 күнүгэр "Saqa Global" хамсааһын көҕүлээһининэн 4 саха тылыгар сыһыаннаах тэттик лиэксийэ уонна биир сатабыл дьарыга (маастар кылаас) ыытылынна.

Лиэксийэлэри араас дойдулартан сахалыы аахтылар. Туйаара Шкулева (Миэксикэ) ааҕар кулуубу тэрийии туһунан кэпсээтэ, бэйэтин уопутуттан сүбэ-ама биэрдэ. Сандаара Кулаковская (Дьокуускай) сахалыы блогердар уонна блогтар тустарынан кэпсээтэ. "Блогу сахалыы ыытыы аудиторияны аҕыйатар, ол оннугар нууччалыы кэпсиир ордук" диир дьоҥҥо хоруй биэрдэ. Ньукулай Халан (Дьокуускай) сахалыы сэмсэлэр (төлөпүөҥҥэ турар приложениелар) ханныктар баалларын кэпсээтэ. Арчыына (Дьокуускай) сахалыы сөпкө дорҕоон таһааран ыллыырга, оһуохай этэргэ үөрэттэ, хайдах дьарыктаныахха сөбүн көрдөрөн биэрдэ. Тиһэҕэр Ирина Энгелис диэн саха киинэтин индустриятын тэрийсээччи (билигин аҕатын дойдутугар Латвияҕа олорор) Саха сиригэр киинэ хайдах баар буолбутуттан саҕалаан хайдах уһуллар буолбутугар диэри кэпсээтэ, уонна саха киинэлэрин, ойуулуктарын ханна көрүөххэ сөбүн ыйан биэрдэ. Хас биирдии кыттааччы истээччилэр ыйытыыларыгар хоруйдаата.
Тэрээһини иилээн-саҕалаан ыытта Туйаара Алаас (Казахстаан), ситими уонна устууну хааччыйда Дьулустаан Осипов (Казахстаан). Устуулар сотору ситимҥэ тахсыахтара, элбэх киһи көрүөҕэ диэн эрэнэбит.

Сарсын Дьокуускай кэминэн күнүс иккиттэн түөрт атын лиэксийэ ааҕыллыахтара. Бу сырыыга оҕону сахалыы иити тула кэпсэтии буолуоҕа. Киирэн истээриҥ, көх-нэм буолаарыҥ, ыйытыыларгытын биэрээриҥ.


Бэҕэһээ Ытык Күөлгэ элбэх киһи тоҕуоруһуулаах, аҥардас Дьокуускайтан биэс уонча киһи кыттыылаах, мунньах буолла.

Бу кэпсэтии биир сүрүн хайысхатын Чокуур Гаврильев иилээн-саҕалаан ыытта. Ол туһунан Сахалыы Оҥоһуу өй айыллыа дуо? диэн "Саха сирэ" хаһыакка Ангелина Васильева суруйуутун ааҕыҥ.

Ким тугу үлэлиирий? Туох харгыстыырый, туох ситиһии баарый? Киирэн сэргээҥ!

📌  Биики Халандаар | Сурут

13 ta oxirgi post ko‘rsatilgan.