Биики халандаар 📆

Кулун тутар 13 күнүгэр туох буолбут эбитий?

🇬🇩 Гренада — Өрөбөлүүссүйэ күнэ
🇹🇭 Таиланд — Слон күнэ
🇱🇺 Люксембург — Бургзонндег — Уот бэстибээлэ. Христианство кэлиэн иннинээҕи бэлиэ күн, бу түүн саас кэлбитин бэлиэтээн элбэх кутаа оттоллор
🇯🇵 Япония — Касуга-мацури (эбэтэр Моймуун бэстибээлэ), Япония сүрүн бэлиэ күннэриттэн биирдэстэрэ, XIII үйэттэн биллэр. Бу күн Касуга хайа тэллэҕэр турар синтоистар сүрүн хыраамнарыгар таҥараларга үҥэллэр, анал үҥкүүлэри толороллор.
🔸 Африка скауттарын күнэ[1]

🔹 1697 — Нойпетен диэн майя омук тиһэх тутулуга суох судаарыстыбатын киин куоратын Испания конкистадордара сэриилээн ылбыттар, Гватемала Испания хоруонатын анныгар киирбит.
🔹 1773 — секунд-майор Михаил Воинов Саха сирин бойобуодатынан анаммыт. Бу дуоһунаска 1774 сыл тохсунньу 17 күнүгэр дылы сулууспалаабыт.
🔹 1781 — Уильям Гершель Ураан планетаны арыйбыт.
🔹 1881 — народоволец Игнатий Гриневицкэй Арассыыйа импиэрийэтин ыраахтааҕытын Александр II өлөрдүү бааһырдыбыт.
🔹 1886 — Харьков университетыгар мэдиссиинэҕэ үөрэнэ сылдьыбыт устудьуон Сергей Ястремскай 1879 сылтан хаатыргаҕа сылдьыбытыттан босхолонон Саха сиригэр көскө ыытыллыбыт. Көскө олорон саха тылын кырамаатыкатын чинчийбитэ, 1900 сыллаахха босхолонон Саха сириттэн барбыта, Одессаҕа олорбута.
🔹 1921 — Монголия (урукку аата Тас Монголия) Кытайтан тутулуга суоҕун биллэрбит.
🔹 1938 — нуучча тыла ССРС бары оскуолаларыгар булгуччу үөрэтиллэр буолбут.
🔹 1989 — Интэриниэт айыллыбыт (World Wide Web, WWW) күнүнэн ааҕыллар. Айааччынан Британия учуонайа Тим Бернерс-Ли уонна Ядернай чинчийии Европатааҕы сэбиэтигэр (CERN) бииргэ үлэлиир кини кэллиэгэлэрэ буолбуттара — отдел салайааччытыгар суруйбут суруктарыгар интэриниэт бириинсиптэрин ойуулаабыттар.
🔹 1998 — «АЛРОСА» Кэтиир сэбиэтин быһаарыытынан хампаанньа бырабылыанньатын бэрэстээтэлинэн Вячеслав Штыров талыллыбыт.

🔹 Бүгүн ахтыллар дьон:
Төрөөбүттэр:
▫️1902 — Алексей Федоров (13.03.1902—03.06.1967) — саха норуодунай худуоһунньуга.
▫️1922 — Давид Кугультинов — бэйиэт, Максим Горькай аатынан Судаарыстыбаннай бириэмийэ лауреата, Калмыкия народнай бэйиэтэ.
▫️1945 — Владимир Николаев, «Саха Омук» уопсастыба 1990-93 сс. салайааччыта, Ил Түмэн маҥнайгы ыҥыырыытын дьокутаата, аатырбыт хапсаҕайдьыт.

🔹 Бүгүн уонна туох ахтылларын манна сиһилии көр.

Сэҥээриктэ тал, холобур:
🕊 – урут истибэтэхпин аахтым
🔥 – урут истибиппин санаатым
👍🏻 – сэргээн аахтым

📌  Биики Халандаар | Сурут

Кулун тутар 12 күнүгэр туох буолбут эбитий?

🇬🇦 Габон — Саҥардыы күнэ
🇨🇦 Канаада — Холбоһук күнэ
🇿🇲 Замбия — Ыччат күнэ
🇲🇺 Маврикий — Тутулуга суох буолуу күнэ, эбэтэр Дойду күнэ
🇷🇺 Арассыыйа — Минюст холуобунай систиэмэтин үлэһиттэрин күнэ
🇨🇳 Кытай, 🇹🇼Кытай Өрөспүүбүлүкэтэ — Мас олордуу күнэ
🇲🇰 Хотугу Македония — Мас олордуу күнэ
🇺🇸 АХШ — Скаут кыргыттар күннэрэ
🇯🇵 Япония — О-мидзутори мацури (Нара куорат), кудуктан ууну таһаарыы күнэ[1]
🔸 Ацтектар — Саҥа дьыл[2]
🌎 Киберцензураны кытта охсуһуу аан дойдутааҕы күнэ[3]

🔹 1632 — атамаан Иван Галкин ыраахтааҕыга суругар маннык диэбит: “...Да тех же, государь, якольских людей князец Тынина (Тыгыны итинник ааттыыр), да князец Бойдон живут на реке Лене и с нами, холопами твоими, дрались по вся дни и твоего, государева, ясаку нам не дали и нас, государь, холопей твоих, не хотели из своей земли выпустить...”. Бу кэнниттэн Тыгын аата ханнык да сурукка ахтыллыбат.
🔹 1853 — Саха уобалаһын ис дьыалаҕа управлениетын мэдиссиинэҕэ отделениетын бэтэринээр бырааһынан Вольдемар Гольман анаммыт — Саха сиригэр үлэлээбит бастакы үөрэхтээх бэтэринээр. Дерпт университетын бэтэринээрийэ факультетын бүтэрбит киһи.
🔹 1922
▫️Дьокуускайга куорат хомуньуустарын уопсай мунньаҕа буолбут. П.Ф. Савлук тыл эппит, 11 чыыһыла түүнүгэр былаастан туоратыллыбыт "триумвират" сыыһа дьаһаллары ылан нэһилиэнньэни сэбиэскэй былааһы утары туруорбутун кэпсээбит[4]
▫️кулун тутар 2 күнүгэр Чурапчы сэлиэнньэтигэр саҕаламмыт саха интеллигенциятын сийиэһэ түмүктэммит. Сийиэс Саха уобалаһын норуотун быстах кэмҥэ салайыыны талбыт (ВЯОНУ - Временное Якутское областное народное управление). Бассабыыктары утары охсуһарга, Саха уобалаһыттан үүрэргэ быһаарыммыттар.
🔹 1925 — Халымаҕа сэбиэскэй былааһы олохтообут кэлии этэрээт хамандыырын венгр Эрнст Светеһы Томтортон Дьокуускайга баран истэҕинэ Бүрүгээндэ үрэҕэр бастаанньыстар 65 киһилээх этэрээттэрэ тоһуурга түбэһиннэрэн өлөрбүттэр.
🔹 1930 — Махатма Ганди аатырбыт Туус айанын саҕалаабыт, 200 мөлүйүөн киһи Британия тууска монополиятын утаран байҕалга аттаммыта.
🔹 2011 — Японияҕа сир хамсааһынын уонна цунами кэнниттэн Фукусима-дайити АЭС реактора саахалламмыт, радиация тас эйгэҕэ быраҕыллыбыт.

🔹 Бүгүн ахтыллар дьон:
Төрөөбүттэр:
▫️1904 — Бороҕон улууһун Бастакы Курбуһах нэһилэгэр (билигин Уус-Алдан улууһугар киирэр) Иннокентий Пухов, филология билимин хандьыдаата.
▫️1922 — Захар Винокуров (17.01.1957 өлб.) — сахалартан биир бастакы композитор.
▫️1930 — Матрена Аммосова — кыыл иитээччи, Социалистыы Үлэ Дьоруойа.
▫️1946 — Геннадий Баишев — РФ ускуустубатын үтүөлээх диэйэтэлэ, СӨ үтүөлээх артыыһа,
▫️1953 — Чурапчы улууһун Хоптоҕо нэһилиэгэр Павел Пинигин, тустуук, 1976 сыллааҕы Олимпиада чөмпүйүөнэ.

Өлбүттэр:
▫️1982 — Үөһээ Бүлүү Куорамыкытыттан төрүттээх Николай Егоров — РСФСР уонна Саха АССР оскуолаларын үтүөлээх учуутала. Сэрии иннинэ Игидэйгэ уонна Хаптаҕайга учууталлаабыта, 4 кылаас учуобунньугун суруйбута, улуу сэрии кыттыылааҕа, гвардия старшината. Ленин, Кыһыл Сулус, Үлэ Кыһыл знамятын уордьаннарын кавалера.
▫️1992 — Илья Гурвич (07.07.1919 төр.) — устуоруйа билимин дуоктара, ССРС Государственнай бириэмийэтин лауреата.

🔹 Бүгүн уонна туох ахтылларын манна сиһилии көр.

Сэҥээриктэ тал, холобур:
🕊 – урут истибэтэхпин аахтым
🔥 – урут истибиппин санаатым
👍🏻 – сэргээн аахтым

📌  Биики Халандаар | Сурут

Кулун тутар 11 күнүгэр туох буолбут эбитий?

🇿🇲 Замбия — Ыччат күнэ
🇱🇸 Лесото — Мошошу күнэ. 1822 сыллаахтан 1870 сыллаахха диэри Мошошу I Лесото бастакы хоруола этэ.
🇱🇹 Литва — Тутулуга суох буолууну сөргүтүү күнэ (1990)
🇷🇺 Арассыыйа — Чааһынай харабыллыыр тэрилтэлэр үлэһиттэрин күнэ[1]
🇷🇺 Арассыыйа — Наркотигы хонтуруоллуур уорганнар үлэһиттэрин күнэ
🇹🇯 Таджикистан — Таджик бэчээтин күнэ.

🔹 105 — Кытай үөрэхтээҕэ Цай Лунь аан бастакы кумааҕыны бамбук мастан оҥорон таһаарбыт.
🔹 1714 — ыраахтааҕы Бүөтүр I Арассыыйаҕа 40 "цифирь оскуолатын" арыйар туһунан ыйаах таһаарбыт (манна уолаттары ааҕарга-суруйарга, арифметикаҕа уонна геометрияҕа үөрэтэллэрэ).
🔹 1771 — секунд-майор Петр Малтефельцей Саха сирин бойобуодатынан анаммыт. 1773 сыл кулун тутар 13 күнүгэр дылы сулууспалаабыт.
🔹 1811 — Англия Ноттингем куоратыгар луддиттар өрө туруулара саҕаламмыт. Бу дьон промышленнай сайдыы түмүгэр дьон үлэтэ суох хааларын утарбыттара, өрөр станоктары алдьаталлара.
🔹 1827 — саха салайааччыларын кытта тапсан ыкса үлэлээбит Саха уобалаһын начаалынньыгын Николай Мягков көҕүлээһининэн Саха Степной думата баар буолбут. Бу тыл "степь" диэнтэн буолбакка, "степень" диэн тылтан тахсар буолуон сөп, оччотооҕу таба суруйуу быраабылатынан.
🔹 1944 — Бүлүүттэн төрүттээх бүлүмүөччүк Николай Степанов болуотунан Украинаҕа Соҕуруу Буг өрүһү бастакынан туораан атыттар туоруулларын хааччыйбыт. Уонтан тахса өстөөх саллаатын уонна эпиһиэрин охторбут. Бу хорсун быһыытын иһин Сэбиэскэй Сойуус дьоруойун аатыгар түһэриллибит. Ол эрээри, докумуоннара сүтэн, наҕараадата дьоруойу 46 сыл буолан баран 1990 сыллаахха биирдэ булбута.
🔹 1985 — Михаил Горбачёв Сэбиэскэй Сойуус салайааччыта буолбут.

🔹 Бүгүн ахтыллар дьон:
Төрөөбүттэр:
▫️1877 — Николай Афанасьев, саха омугун үөрэҕириитигэр улахан өҥөлөөх киһи, В. В. Никифоровы уонна С. А. Новгородовы кытта бииргэ үлэлээбит Саха АССР оскуолатын үтүөлээх учуутала, үөрэҕирии наркомун солбуйааччыта.
▫️1973 — Яна Санникова — Саха сирин сайдыытын үөрэтэр чинчийээччи, устуоруйа билимин хандьыдаата.

Өлбүттэр:
▫️1990 — Николай Васильев (05.11.1938 төр.) — эбээн уонна эбэҥки омуктар үөрэххэ, идэҕэ сыһыаннарын чинчийбит социолог учуонай, бөлүһүөпүйэ билимин хандьыдаата
▫️2012 — Варвара Петрова (15.12.1936 төр.) — Ньурба улууһун баһылыга (1995—2002).

🔹 Бүгүн уонна туох ахтылларын — манна сиһилии көр.
📌 Сурутуҥ https://t.me/biikige

Кулун тутар 10 күнүгэр туох буолбут эбитий?

🇦🇿 Азербайджан — Дойду тыйаатырын күнэ[1]
🇷🇺 Арассыыйа — Архыып күнэ
🇺🇸 АХШ — Гарриет Табман күнэ. Хара тириилээх кулут кэргэнигэр төрөөбүт Гарриет Табман (1822—1913) АХШ-ка гражданскай сэрии кэмигэр 70-ча хара тириилээх ыалы күрэтэн быыһаабыта, кини салайар этэрээтэ 700-тэн тахса кулуту Комбахы өрүс туорааһыныгар босхолообута, сэрии кэнниттэн дьахталлар быыбарга кытталларын туһугар охсуспута
🇺🇸 АХШ — дьахталларга уонна кыргыттарга ВИЧ/СПИД туһунан кэпсиир күн
🇧🇬 Болгария — Холокост сиэртибэлэрин күнэ
🇰🇷 Соҕуруу Кэриэйэ — Үлэ күнэ
🇱🇦 Лаос — Учуутал күнэ
🇲🇲 Мьянма — Кураан кэмэ саҕаланыыта
🇷🇴 Румыния — Сэкиэй омук көҥүлүн күнэ. Бу Румынияҕа олорор венгрдыы саҥарар омуктар бэйэлэрин туспа омугунан ааҕыналлар, түүр төрүттээхтэрэ сабаҕаланар. Бу күн 1854 сыллаахха Михай Гальфи, Кароли Хорват уонна Янош Торёк диэн омук активистарын Австрия импиэрийэтэ өлөртөөбүт
🇵🇱 Польша — Эр дьон күнэ
🔸 Тибиэт олохтоохторо — Тибиэт өрө туруутун күнэ. 1959 сыллаахха Кытай баһылааһынын утары өрө туруу кытаанахтык хам баттаммыта, бу күнү Тибиэт кыһалҕатыгар болҕомто тардаары аан дойду үрдүнэн тарҕанан олорор тибиэттэр бэлиэтиллэр
🔸 Былыргы Рим — Венера күнэ
🔸 Марио күнэ. Nintendo корпорация көҕүлээһининэн аан дойдуга бэлиэтэнэр. Бу көмпүүтэр оонньуутун дьоруойун дизайнер Сигэру Миямото 1981 сыллаахха айбыта.

🔹 1735 — Гянджатааҕы сөбүлэҥҥэ Ираан баһылыга Надер-шах уонна Арассыыйа импиэрийэтэ илии баттаабыттар.
🔹 1762 — Тулуза куоракка Жан Калас диэн протестант итэҕэллээх киһини суутунан көлүөһэлээн өлөрбүттэр, мантан сылтаан Вольтер итэҕэли тулуйуу хампаанньатын саҕалаабыт.
🔹 1838 — Манчаары Баһылай отут охсуунан куорат болуоссатыгар таһыллан, Иркутскайдааҕы туус оргутар собуокка хаатырга үлэтигэр ыытыллар.
🔹 1910 — Кытайга кулуттааһын бобуллубут.
🔹 1922
▫️Сергей Широких-Полянскай Дьокуускайга кэлбит.
▫️Кулун тутар 10-11 түүнүгэр РКП (б) губбюротун мунньаҕар Губбюро урукку салалтатын туоратыы түмүгэр Саха сирин салалтата уларыйбыта. Лебедевтээх "триумвираттарын" оннугар Бараахаптаах буолбуттара. Ойууунускай ахтарынан, Строд хамаандалаах красноармеецтар хоско көтөн түһэн "тройканы" арестыыллар. Строд икки илиитигэр наганнаах. Аныгы устуоруктар бу кэнниттэн Саха сиригэр ыытыллыбыт бэлиитикэни "Гуманная политика Барахова" диэн ааттыыллар.
🔹1945 — Дьааҥы маҥнайгы комсомолецтарыттан биирдэстэрэ, Гражданскай сэрии кыттыылааҕа, Аҕа дойду Улуу сэриитигэр сэриилэһэ сылдьар Илья Попов дьонугар Германияттан бу күн суруйбут суругар Саха Сирин Совнаркомун бэрэссэдээтэлэ Илья Винокуровтан дьикти истиҥ уонна сиһилии суругу туппутун сөҕөн суруйбут. Сиһилии.
🔹 1976 — «Якутзолото» начальнига Тарас Десяткин (26.04.1928) уонна Нүөрүҥгүрү геолога Салима Каримова Социалистыы Үлэ Дьоруойа буолбуттар.

🔹 Бүгүн ахтыллар дьон:
Төрөөбүттэр:
▫️1908 — Герасим Кривошапкин (10.03.1908—1953) — Социалистыы Үлэ Дьоруойа, сылгыһыт.
▫️1915 — Иван Папышев (10.03.1915—02.02.1999) — Аҕа дойду Улуу сэриитин кыттыылааҕа, Сэбиэскэй Сойуус Дьоруойа (1945).
▫️1929 — Дмитрий Апросимов (10.03.1929—29.01.1983) — биллиилээх эбэҥки бэйиэтэ, худуоһунньук.
▫️1929 — Николай Бойлохов (10.03.1929—11.06.1988) — саха биллиилээх ырыа айааччыта.
▫️1933 — Николай Волков, Бүлүү улууһун бочуоттаах олохтооҕо, Россия суруналыыстарын сойууһун чилиэнэ, педагогика билимин хандьыдаата, Россия уонна Саха сирин үтүөлээх тренерэ.
▫️1988 — Томпо улууһугар Тополинай бөһүөлэккэ Виктор Лебедев — аатырбыт саха, эбээн тустууга.

Өлбүт:
▫️1985 — ССКП генеральнай сэкирэтээринэн Леонид Брежнев кэнниттэн сылтан арыый ордук олорбут Константин Черненко өлбүт. Кини эбэтэ Красноярскай кыраай Дьэһиэйигэр барбыт Ньурба бааһынайа этэ дииллэр (аҕата көскө кэлбит нуучча, ийэтэ саха).

🔹 Бүгүн уонна туох ахтылларын — бэлиэ күннэр, түбэлтэлэр, ким төрөөбүтүн/өлбүтүн туһунан — манна сиһилии көр.

Сэҥээриктэ тал, холобур:
🕊 – урут истибэтэхпин аахтым
🔥 – урут истибиппин санаатым
👍🏻 – сэргээн аахтым

📌  Биики Халандаар | Сурут

Кулун тутар 9 күнүгэр туох буолбут эбитий?

🌏 Диджей аан дойдутааҕы күнэ[1]
🇱🇧 Ливан — Учуутал күнэ[2].
🔸 Атын бэлиэ күннэр.

🔹 1891 — Александр III ыраахтааҕы Транссибиир тимир суолу тутар туһунан ыйаах таһаарбыт.
🔹 1901 — урукку истиилинэн олунньу 24 күнүгэр «Сыаркап биэдэмэстэригэр» Синод олунньу 21-22 күннэринээҕи Лев Толстойу Нуучча православнай сыаркабыттан атарахсытар быһаарыыта бэчээттэммит.
🔹 1918 — Сэбиэскэй Арассыыйа киин куората Петроградтан Москубаҕа көһөрүллүбүт.
🔹 1929 — ЯЦИК саха тылын суругун-бичигин биирдэһиллибит (унификацияламмыт) түүр-татаар алпаабытыгар көһөрөргө диэн быһаарыы ылбыт. Бу быһаарыы 1926 с. Баку куоракка буолбут Түүр сийиэһин быһаарыытыгар олоҕурбута. Онон 1929 сылтан 1939 сылга диэри латыын буукубаларыгар олоҕурар алпаабыт туһаныллыбыта.
🔹 1961 — Далай Лаама Тибиэт тутулуга суох буолуутун сөргүтэр туһунан ХНТ-га ыҥырыы оҥорбут.
🔹 1990 — Берлиҥҥэ икки Германия холбоһоллорун туһунан кэпсэтии саҕаламмыт.
🔹 1991 — 27 Сойуус уонна Арассыыйа өрөспүүбүлүкэлэрин кытта бииргэ оҥоһуллубут саҥа Сойуус сөбүлэҥин барыла (нууч. проект Союзного договора) бэчээккэ тахсыбыт. Барылга өрөспүүбүлүкэлэр Сойуус уонна Арассыыйа таһымнаах диэҥҥэ араарыллыбатах этилэр. Ол эрээри маннык балаһыанньаны сөбүлээбэккэ ССРС бэрэсидьиэнэ Горбачев уонна 9 Сойуус өрөспүүбүлүкэтин салайааччыта балтараа ыйынан муус устар 23 күнүгэр Сойуус дуогабарын Сойуус өрөспүүбүлүкэлэрэ уонна ССРС бэрэсидьиэнэ эрэ баттыахтаахтарын туһунан сайабылыанньа оҥорбуттара.

🔹 Бүгүн ахтыллар дьон:
Төрөөбүт:
▫️1934 — Саха АССР үтүөлээх артыыһа Б. В. Пеньков төрөөбүт.

Өлбүттэр:
▫️1985 — Александра Корнилова — 1967-1972 сылларга Саха АССР Миниистирдэрин Сэбиэтин бэрэстээтэлин солбуйааччы, 1972-1984 сылларга Саха АССР Статистикаҕа управлениетын салайааччыта, 1958-1959, 1967-1972 сылларга Саха АССР Үрдүкү Сэбиэтин дьокутаата.
▫️2003 — Сергей Кистенев (06.01.1949 Мухтуйаҕа төр.) — Халыманы чинчийбит археолог, устуоруйа билимин хандьыдаата.
▫️2003 — Семен Ковлеков (20.09.1930 төр.) — Саха АССР устуоруйатын, идэлээх сойуустарын уонна тыатын хаһаайыстыбатын чинчийбит учуонай, устуоруйа билимин хандьыдаата, доцент
▫️2008 — Варвара Семенникова — 117 сааһыгар дылы (үс үйэҕэ) олорбут Саха Сирин биир кырдьаҕас олохтооҕо. 1890 сыллаахха Хатыҥнаахха (билигин Эдьигээн улууһун сирэ) төрөөбүт, омугунан эбэҥки, Анаабыр Сааскылааҕар олорбута.

🔹 Бүгүн уонна туох ахтылларын манна сиһилии көр.

Сэҥээриктэ тал, холобур:
🕊 – урут истибэтэхпин аахтым
🔥 – урут истибиппин санаатым
👍🏻 – сэргээн аахтым

📌  Биики Халандаар | Сурут

Кулун тутар 8 күнүгэр туох буолбут эбитий?

🇺🇳 ХНТ — Аан дойду дьахталларын күнэ. 1908 сыллааҕы дьахталлар бэйэлэрин бырааптарын туруулаһан хаамыыларыттан саҕаланар. Холбоһуктаах наассыйалар тэрилтэлэрэ аан бастаан 1975 сыллаахха бэлиэтээбитэ.
🇸🇾 Сирия — Өрөбөлүүссүйэ күнэ (ثورة الثامن من اذار, 'Ṯaurät aṯ-Ṯāmin min Āḏār)
🍻 Пиибэ буһарааччы дьахталлар күннэрэ (ааҥл. International Women's Collaboration Brew Day, 2013 сыллаахтан бэлиэтэнэр). Бу күн пиибэ буһарар дьахталлар сүбэлэһэн баран пиибэ ханнык эрэ биир көрүҥүн буһараллар.

🔹 1010 — Фирдоуси 35 сыл суруйбут «Шахнаме» бэйиэмэтин бүтэрбит. Бу айымньытын бэйиэт худай-наме (кэлин үксүн шах-наме дииллэр) диэн перстэр хоһоонунан уонна кэпсээнинэн уос номохторугар олоҕуран суруйбута, ону үйэтиппитэ.
🔹 1910 — Социалистыы Интернационал (Копенгаген) быһаарыытынан кулун тутар 8 күнэ Аан дойдутааҕы дьахтар күнүнэн биллэриллибит.
🔹 1917 — урукку истиилинэн олунньу 23 күнүгэр, саҥа ааҕыынан кулун тутар 8 күнүгэр Петроградка суфражисткалар «Килиэби уонна эйэни!» диэн луоһуннаах демонстрациялара буолбут. Нөҥүө күнүгэр Путиловскай собуот оробуочайдара забастовкалаабыттар, бэлииссийэни кытта харсыылар буолбуттар. Олунньутааҕы өрөбөлүүссүйэ саҕаламмыт.
🔹 1925 — Бүтүн Саха сирин үлэһит дьахталларын I сийиэһэ аһыллыбыт. Бары уокуруктартан 87 дэлэгээт Дьокуускайга мустан 16-ка диэри мунньахтаабыттара. Онтон 55 саха, 29 нуучча, 3 атын омук. 59 дьахтар бааһынай эбит, 20 — "интэлигиэн", оробуочай — 8. Хас үһүс дэлэгээт (36 дьахтар) аахпат-суруйбат эбит. 20 сааһын туола илик 28 эдэр дьахтар кыттыбыт[1].
🔹 1930 — Ииндийэҕэ Махатма Ганди салалтатынан аҥылычааннарга бас бэриммэт буолуу хампаанньата саҕаламмыт.
🔹 1950 — ССРС атомнай буомбалааҕын туһунан биллэрбит.
🔹 1965 — Дьахтар күнэ Сэбиэскэй Сойууска өрөбүл күнүнэн биллэриллибит.
🔹 1993 — Бивис уонна Баттхед диэн ойуулук дьоруойдара MTV-га аан бастаан тахсыбыттар.
🔹 1995 — Британия «Глаксо» хампаанньата «Уэллком фаундейшн» хампаанньаны хонтуруоллуур буолбут, онон аан дойдуга саамай улахан фармацевтика тэрилтэтэ буолбут.

🔹 Бүгүн ахтыллар дьон:
Төрөөбүттэр:
▫️1932 — Мэҥэ-Хаҥалас улууһун Иккис Баатара нэһилиэгэр Колесов Гавриил (1997 өлб.) — саха суруйааччыта, Саха АССР норуодунай артыыһа.
▫️1946 — Кашин Виталий (03.01.2010 өлб.) — история билимин кандидата.
▫️1964 — Ушницкай Василий — саха омугун эрдэтээҥи устуоруйатын үөрэтэр чинчийээччи, историческай билим кандидата.
▫️1974 — Амма оройуонун Болугур сэлиэнньэтигэр Семен Григорьев — палеонтолог учуонай, ХИФУ Сэлии түмэлин дириэктэрэ (2020 с. өлб.)

Өлбүттэр:
▫️1755 — Крашенинников Степан (1711 төр.), нуучча Камчаатканы чинчийээччитэ.
▫️1950 — Сергей Бахрушин, үс томнаах "Саха сирин устуоруйатын" ("История Якутии") сүрүн эрэдээктэрэ.

🔹 Бүгүн уонна туох ахтылларын — бэлиэ күннэр, түбэлтэлэр, ким төрөөбүтүн/өлбүтүн туһунан — манна сиһилии көр.

📌 Сурутуҥ https://t.me/biikige

Кулун тутар 7 күнүгэр туох буолбут эбитий?

👰‍♀️ Тымныы оҕуһун моонньоох баһа бүгүн быстар дииллэр эбит, сорох сирдэргэ
🇦🇱 Албания — Учуутал күнэ
🇮🇶 Ираак — Бэйэ-бэйэни тулуйуу уонна эйэлээхтик олоруу күнэ. Дойду премьер-миниистирэ Рим паапата Франциск уонна шииттэр баһылыктара аятолла Али Аль-Систани 2021 сыллаахха көрсүүлэрүн кэнниттэн биллэрбитэ
🇹🇲 Түркменистаан — Көлө уонна ситим үлэһиттэрин күнэ[1][2].

🔹 1876 — Александр Грэм Белл "төлөпүөн" диэн ааттаабыт айыытыгар патент ылбыт.
🔹 1900 — Германия пассажирдары тиэйэр аала SS Kaiser Wilhelm der Grosse кытылга араадьыйа сигнаалларын ыытар бастакы хараабыл буолбут.
🔹 1900 сыллаахха Дьокуускайга кулун тутар 7 күнүттэн ыам ыйын 6 күнүгэр (урукку ааҕыынан олунньу 23 — муус устар 23) диэри «Саха уобалаһын туора урдустарын олохторун-дьаһахтарын уонна салаллыыларын уларытыы туһунан» («О преобразовании устройства и управления инородцев Якутской области») диэн ааттаах Саха уобалаһын бырабылыанньатын мунньаҕа буолбут.
🔹 1904 — «Романовка» бырачыастааччылара (57 киһи, ол иһигэр сэттэ дьахтар) бэриммиттэр. 4-с уонна 6-с чыыһылаларга ытыалаһыы түмүгэр икки өттүттэн өлүү тахсыбыт.
🔹 1912
▫️Парижтан Лондоҥҥа диэри аара түспэккэ эрэ бастакы сөмүлүөт көппүт, лүөччүк Анри Сейме.
▫️Антарктидаҕа айаҥҥа сылдьыбыт Норвегия айанньыта Руаль Амундсен Австралияҕа Хобарт пуордугар тиийэн Антарктидаҕа аан бастаан сылдьыбытын туһунан биллэрбит.
🔹 1917 — Арассыыйа импэрээтэрэ Николай II Петроградтан Могилёвка сэриини салайар ставкатыгар барбыт, Петроградка дьалхаан (Олунньутааҕы өрөбөлүүссүйэ) саҕаланан эрэрин билбэккэ хаалбыта.
🔹 1930 — "СССР-176" диэн көтөр аал Дьокуускайтан Сангаарга көтөн иһэн саахалламмыт. Отто Кальвица хамандыырдаах экипээс өлбүт.
🔹 1997 — Анатолий Чубайс Арассыыйа бырабыытылаыстыбатын бэрэстээтэлин бастакы солбуйааччытынан иккистээн анаммыт. Кулун тутар 17 күнүгэр эбии үп миниистирэ буолбут. Сорох чинчийээччилэр сыанабылларынан, бу кэмҥэ Саха Өрөспүүбүлүкэтигэр уонна "Арассыыйа-Саха алмаастара" хампаанньаҕа "алмаас блокаадата" диэн ааттаммыт уустук кэм ордук тыҥааһыннаах түһүмэҕэ саҕаламмыта.

🔹 Бүгүн ахтыллар дьон:
Төрөөбүттэр:
▫️1845 — Василий Трощанскай — тэрэриис, норуодунньук, Саха сиригэр Дьохсоҕон нэһилиэгэр көскө олорбут, саха үгэһин чинчийбит киһи. 1898 сыл тохсунньу 27 күнүгэр өлбүтэ. Чөркөөххө көмүллүбүтэ.
▫️1894 — Марха улууһун (билигин Ньурба улууһа) Бастакы Хаҥалас нэһилиэгэр Спиридон Петров (1894—1965), олоҥхоһут.
▫️1949 — Эдьигээн улууһун Бэстээх нэһилиэгэр Роман Дмитриев — саха аатырбыт тустууга, көҥүл тустууга Олимпиада чөмпүйүөнэ.

Өлбүттэр:
▫️1973 — Сергей Зверев — Кыыл Уола (08.07.1900 төр.) — биллиилээх олоҥхоһут, тойуксут, ырыаһыт, үҥкүү туруорааччы.
▫️1996 — Егор Шестаков — Эрчимэн (31.05.1927 төр.) — бэйиэт, уран тылы (литэрэтиирэни) ырытааччы.

🔹 Бүгүн уонна туох ахтылларын — манна сиһилии көр.

Сэҥээриктэ тал, холобур:
🕊 – урут истибэтэхпин аахтым
🔥 – урут истибиппин санаатым
👍🏻 – сэргээн аахтым

📌  Биики Халандаар | Сурут

Кулун тутар 6 күнүгэр туох буолбут эбитий?

🇪🇺 Европа — Европаҕа сиэрдээх дьон күнүн бэлиэтииллэр. Бу күн сэриилэр кэмнэригэр уонна тоталитаризм бүрүүкээн турбут кэмигэр атын дьону быыһыыр үлэнэн дьарыктаммыт дьону ахталлар
🇦🇺 Норфолк арыы — Олохтонуу күнэ (1788 сыл). Бу Австралияттан арҕаа сытар дьоҕус арыы. Австралия бэйэтин салайынар соҕотох тас сирэ, Австралия генерал-күбүрүнээтэрэ икки сылга биирдэ аныыр администратора салайар, сокуон ылынар ассамблеялаах, Үрдүкү Сууттаах
🇬🇭 Гана — Тутулуга суох буолуу күнэ (Британияттан, 1957 сыллаахха).

🔹 1665 — Лондоҥҥа Хоруол билимин уопсастыбатыгар «Хоруол уопсастыбатын бөлөһүөпүйэҕэ үлэлэрэ» сурунаал бастакы нүөмэрин кытта билиһиннэрбиттэр. Бу аан дойдуга саамай кырдьаҕас билим сурунаала.
🔹 1868 — Дмитрий Менделеев Россия химия уопсастыбатыгар Периодтаах таабылын бастакы барылын көрдөрбүт.
🔹 1913
▫️Ургааҕа Монголияҕа бастакы хаһыат тахсыбыт. Аата — «Новое зерцало».
▫️Арассыыйа импиэрийэтигэр ыраахтааҕы Романовтар дьиэлэрин 300 сыла.
▫️Санкт-Петербург Казанскай собуоругар 300 сылы бэлиэтээһин кэмигэр анньыһыыга 34 киһи өлбүт.
🔹 1917 — Финляндия автономията сөргүтүллүбүтүн туһунан Манифест тахсыбыт.
🔹 1922 — Нестор Каландаришвили уонна кини штабын дьоно Табаҕа уонна Төхтүр икки ардыларыгар тоһуурга түбэһэн өлбүттэр. Сарсыарда 5 чааска Каландаришвили Төхтүртэн арахпыт, онтон 9 чааска Дьокуускайга Табаҕаттан илдьит киһи кэлэн быһылаан туһунан биллэрбит. Табаҕаттан 8 биэрэстэлээх сиргэ өрүс тас үөһүн (протока) икки кытылыгар оҥоһуллубут тоһуурга 100 кэриҥэ киһилээх, 100-чэ сыарҕалаах эшелон түбэспит. Быыһаммыт дьон сабаҕалааһыннарынан үрүҥнэр ахсааннара 300-тэн тахса үһү.
🔹 1990 — ССРС дьокутааттарын сийиэһэ бас билии бары көрүҥүн билиммит (бу иннинэ дойдуга чааһынай бас билии суоҕа). Ол эрээри сири бас билии уруккутун курдук судаарыстыбаҕа хаалбыт.

🔹 Бүгүн ахтыллар дьон:
Төрөөбүттэр:
▫️1929 — Сунтаар Хаҥалаһыгар Уйбаан Нуолур (19.01.1999 өлб.) — бэйиэт, суруйааччы, учуутал.
▫️1931 — Ньурба улууһугар Валерий Кочнев — Саха өрөспүүбүлүкэтигэр спорт уонна физкультура хамсааһынын устуоруйатын, итиэннэ саха төрүт оонньууларын чинчийбит учуонай, ХИФУ преподавателэ, педагогика билимин дуоктара, профессор.
▫️1941 — Хомус Уйбаан — Хомус Аан дойдутааҕы тэрилтэтин генеральнай сэкирэтээрэ, РФ уонна CӨ култууратын үтүөлээх үлэһитэ, ССРС НА СС үтүөлээх бэтэрээнэ, ХИФУ профессора, филология билимин дуоктара.
▫️1980 — Георгий Балакшин — Европа, Арассыыйа боксаҕа хас да төгүллээх чөмпүйүөнэ, XXIX Олимпийскай оонньууларга (Пекин, 1980) боруонса мэтээллээх боксёр

Өлбүттэр:
▫️1956 — Дьуон Дьаҥылы (27.02.1914 төр.) — бэйиэт уонна тылбаасчыт, Аҕа дойду Улуу сэриитин кыттыылааҕа,
▫️1985 — Дмитрий Красильников (25.12.1920 төр.) — физик-учуонай.
▫️2001 — Бүөтүр Тобуруокап (25.10.1917 төр.), Саха народнай бэйиэтэ, ССРС суруйааччыларын Сойууһун чилиэнэ.

🔹 Бүгүн уонна туох ахтылларын — бэлиэ күннэр, түбэлтэлэр, ким төрөөбүтүн/өлбүтүн туһунан — манна сиһилии көр.

Сэҥээриктэ тал, холобур:
🕊 – урут истибэтэхпин аахтым
🔥 – урут истибиппин санаатым
👍🏻 – сэргээн аахтым

📌  Биики Халандаар | Сурут