Инсан жана напсиси

Биз адам баласы өзүн оңоп-түзөш же өзү менен күрөш жүргүзүү керек дегенибизде, кудум аны эки адам катары, бири экинчисин оңоп же экинчиси менен күрөшкөндөй түшүнөбүз, ошондуктан Алла Таала: «Чындыгында, инсан өзүнө-өзү күбө абалын жакшы билет» деген. Адам баласы, кудум эки тараптуу: бири – күбө, экинчиси – күбөлөнгөн, акыйкатта, ал жалгыз, жарымы жарымына күбө өтүп жатат. Пайгамбар (САВ)дын Роббисинен кылган риваятында: «Эй, пенделерим, ал деген – силердин амалдарыңар гана, силерге санап берем, анан толугу менен алдыңарга коем, ким жакшы экендигин тапса, Аллага алкыш айтсын, ким андан башкасын тапса, өзүн гана жемелесин» деген. Жемелеген менен жемеленген – адамдын эки тарабы сыңар. Чындыгында, адамдын напси бирөө эле, ал өзү гана, бирок ушундай маанини туюнтат. Адам баласы өзүн-өзү оңоп-түзөп жатат дегенибизде, адамдын оңдоп-түзөп жаткан бөлүгү оңолуп-түзөлүп жаткан бөлүгүнөн башка болуп чыгат.
Тазкияны талап кылган инсан, эң оболу, өзүн оңоп-түзөй турган фактор анын өзүндө бар экенин билиш керек. Ошондой эле өзүн буза турган фактор да анын өзүндө экендигин унутпашы зарыл. Напсини оңоп же бузуп алуу – мына сенин колуңда, кай тарабын кубаттайсың, сенин эркиң. Алла Таала: «Аны эмне эки жолго багыттабадыкпы?» деген. Мааниси: анын алдына эки жолду – жакшылык менен жамандык – ачып койдук. Алла Таала: «Напсиге жана анын кооз жаралганына ант! Анын бузулганын жана такыбалыгын илхам кылган. Ким аны напсини тазаласа, ал ийгилике жетти. Ким аны напсини адаштырса, зыян тартты» деген.
Демек, инсандын напсинде карама-каршы багыттар бар. Ал ошол майданда күрөш жүргүзөт: кээде жеңет, кээде жеңилет. Тагыраак айтканда, жакшы тарабы кээде жаман тарабын жеңет да, кээде жаман тарабы жеңет. Мына ошол себептен, жаман тарап менен күрөшүүгө үндөгөн: «Мужахид (күрөшүүчү) – өз напси менен күрөшкөн адам» деген пайгамбар (САВ)дын буйругу келген.