Сыр сандык 🔐

-Сен эртең,эртең менен саат ондо мага кел.-Адресин тактап айтып,-Дүйшөмбү күнү даттанчууларды кабыл алуучу күнүм,-деп кошумчалады Сады
Толкунбек дагы таң калды."Сиз начальник эмесмин дебединиз беле?",-деп суроого эчен-эчен оозун камдап баратып батына албады.Бара көрөмүн,- деп ойлоду.
Толкунбек эртеси түз эле,Сады өзү адресин айтып,чакырган кабинетке барды.Ал эшиктин тышындагы жазуудан тигил кишинин начальник эмес эле,СССР Жогорку Советтинин депутаты,Социалисттик Эмгектин Баатыры экенин билип,мурдагыдан да абдаарып,сүрдөй түштү.Бул кишиге кирүүчүлөр күн мурун жазылып коюшканын Толкунбек билген да жок.Сады Казиевич тышттан киргенде олтургандар ордуларынан козголо берип,салам айтып учурашты.Ал олтургандарды сыдыра тиктеп келип,кареги Толкунбекке урунду.
-А,келдиңби? ,-Сады олтургандарга карап минтти,-Кечиресиздер, бул баланы жөнөтүп жиберейин каршы эмессиздерби?
-Мейли,мейли!
Кабинетке кирип,олтураар олтурбастан эле Толкунбекке кайрылды.
-Арыз жаза келген жоксуңбу?
-Жок,жазган жокмун
-Анда азыр сыртка чыгып,шашпай олтуруп,менин наамыма арыз жаз.Ары жактагы эшикке кирсең,ручка, кагаз,стоо,стул- баары бар,-Сады кандай жазуунун шартын айтып,жолун түшүндүрүп берди.
Мунун баарын Толкунбек өзү кыз менен чечилип,сүйлөшүп отурганда айткан.Жайнагүл ушуларды ойлоду.Андан кийин эмне болду?

Уландысы бар...

-Абаке,бул жигит экообуз бир кезе интернатта бирге окуганбыз.Таанышып коюнуз.
Толкунбектин эки бети албырып ,сурдонуп кетти.Ал уй ээсин коздой жакындай басып кол сунду.
-Толкунбек.
-Саады.
Гулайымда ,Саады да алиги Жайнагулго кат жазган жигит ушул экенин дароо таанышты.Ээрди катын бир коргондо эле Толкунбекти" Ыйман жуздуу бала экен",-деп ойлоп,ичтери жылый тушту.
-Олтур айланайын,олтура бер.Биз азыр.Алар башка болмого отуп,кийим которуп кайра чыгышты.А Толкунбек болсо,кеткиси келип ,бул уйдо озун ашык сезип,батпай турду.Садынын залдан бакылдаган уну чыкты.
-Кана,эмненер бар,алып келгиле.
-Азыр тамак жасайбыз.Ага чейин мейман бала менен сүйлөшүп чай ичип олтура тургула деди пялы.
-Казан ас,Гүлай.Али убакыт эрте,шашылыш жок.
-Агай мага уруксат бериниз.Ракмат, чай ичтим кетейин.
-Эч жака кетпейсин.Чайда кеппи.Бул эр адамга мүнөздүү тамак эмес.Шашпа иним.
Ошентип жигиттин кайтууга уруксат сураганына ,уй ээлери конбой коюшту.Толкунбек өзүнөн өзү корунуп,чокко какталган майдай сызгырылып ,бүткөн бою тердеп алакандары ымдашып баратты.
Жайнагүлгө жазылган каттагы сөздөрдү эстеп,үй ээси ,чакырылбай келген мейман балаеы таанып алайын дегенсип теренде оттой күйгөн кыраакы көздөрү менен аны алдыртан тигиле карап,сынай суроо таштайт.
-Кайда иштейсин,же окуйсунбу?-деди Сады эч нерсе угуп, билбеген немече.
Толкунбек бетаарчысы менен чеке терин суртуп Садыга жалтак карады.Ал бир демге буйдала тушуп,тигил кишини дагы бир жолу карап алды."Эмне деп жооп берсем экен?" деген кыялдануу конулундо калтылдап турду . Ушул саамда анын оюнда чындыкты айтуудан башкаэч нерсе келбей калды.
- Эч жерде иштебейим агай.
-Окуйсунбу?
-Жок.
-Кандайча андай? Же окубасан,же иштебесен?
-Окууга ото албай калгам.Иштейин десем шаарда учётум жок.
-Паспортун барбы?
-Бар. -Толкунбек уялганынан сурдонуп,тигил кишинин коз карашынан жалтан карайт. -"Балким,Жайнагул мен жонундо ага -женесине баардыгын айтып койду бекен? Агасынын кайда иштээрин да сурабаптырмын" .
Ал эми Сады болсо жаны келген газета ,журналдарды карап жатып,анда санда Толкунбекке суроо берип коёт.
-Эми эмне кылайын деген оюн бар?
-Уйго кетейин деп жатам.
-Окууну качан буттун эле?
-Мурдагы жылы.
-Ошол жылдан бери иштебейсинби?
-Ооба.
-Анда жакшы эле ойногон экенсин? Ата-энен барбы?
-Бар.
-Иштешеби?
-Атам Ата Мекендик согуштун майыбы.А энем болсо совхоздо жумушчу.
-Турмушунар кандай?
-Кандай деп айтсам,негизинен жаман эмес.
-Ошон учун тайрандап , оз билгенимди жасап журом дечи.
Менин оюмда бир тушунуксуз суроо турат,Толкунбек. Сен аскерге милдетуусунбу же милдетуу эмессинби?
-Милдетуумун. Бирок атамдын биринчи группадагы инвалиддигине, энемдин ден соолугуна байланыштуу аскер комиссариаты убактылуу аскерге баруу моонотун узартып койгон.
-А,а,ошондой дечи.Бир сөз менен айтканда ата-эненин жеңилин жерден,оорун колдон алып жаткан турбайсыңбы. Мм,түшүнүктүу. Эми айылга барганда эмне жумуш жасайсың?
-Билбейм.Бара көрөм да.
-Мына көрдүңбү.Өз келечегиң,иштей турган ишиң жөнүндө али эч нерсе билбейсиң.Кесибиң да жок.Үйүңө барып,ата-энеңдин моюнуна минет турбайсыңбы?
-Жок,агай,андай болбойт
-Анан кандай болот?
Толкунбек жооп таба албай мукактана туштү.
-Эгерде,сени мен учётко тургузуп,биздин СМУнун жатаканасынан орун алганга жардамдашсам, иштээр белең?Бир-эки жыл иштеп,үстү башыңды оңдоп,акча тыйын чогултуп алып,экзаменге жакшылап даярданып,анан окууга өтүүгө аракет кылып көрбөйсүңбү? Кокустан,дагы өтө албай калсаң,кайра келип иштей бересиң.Сырттан окусаң деле болот.
Толкунбек күлүп жиберди.Ал күлгөндө тим эле кунгө күйүп тотуккан жүзүнүн ажары ачылып,сүйкүмдүү боло туштү.
-Сиз СМУда начальниксизби? ,-деп жиберди шашып.Сады баланы карап жарк этти.
-Катардагы,карапайым эле жумушчумун.
Толкунбек үй ээсин таңдана тиктеди.Карапайым жумушчумун дегенине ишене бербей турду.Көңүлүндө жашырып жатат деп ойлоду.Оозу ачылыр турган жигиттин оюн,Садынын үнү бузду.

-Озун олтурбайсынбы, Жакин, -деди чайды алдына коюп.Жайнагул эчтеке ичкиси келбесе деле,чынысына чычырканактын ашынан жасалган вареньеден бир чай кашык салып аралаштыра берди.А мейман жигит болсо ак май суртулгон нанды,кызды жазгыра бурдай сугунуп,чайдан ичип,эс ала тушконсуду.
- Ич.
-Жок,ичтим Жакин рахмат.
-Койчу ичтим дебей эле,ичсен. - Кыз болбой жатып учунчу тортунчу,пияланы куйду.
-Суйлобойсунбу Толкунбек ага!
-Перевод жибердим эле,алдынбы? Ошону билейин деп.
Алдым, алдым,рахмат. Убадага бекем экенсин.Айтканыны аткардын.Билесинби, мен силерге алдыргандарым жонундо женем менен абама айта элек болчумун.
-Анан?
-Алгандан кийин айттым.
Толкунбек манаттай кызарып кетти.Конулундо айтпаган бойдон,айтпай эле койсо экен деген ой журогун булкуп алды.Анан ынгайсыздана сурады:
-Кечир, мени Жакин.- Кирдеген бетаарчысын тугурчуктай кармап,мандай терин суртту. - Деги жеттиби?
-Жетти.Бул мага сенден эстелик сыяктуу болуп калды,Толкунбек.
-Туура,туура. Эстелик болгондо да кандай эстелик дейсин Жакин.Укмуш ай саат менен шакекти бир кундо канча жолу корсон,ошончо жолу,менин киши тоноочулук кылмышым,коз алдындан тартылып отуп турар,туболук. Ошон учун кыргыздар "Атын чыкпаса жер орто", -деп туура айтышыптыр.
Жайнагул эмне деп айтаарын билбей калды.Алдында киши олтуруп,колго тушкон адамдан бетээр,шылкыйып, айыптуу болуп олтурган Толкунбекти аяй тиктеди.
-Мен сенин катынды окуп,бардыгына тушундум.
Адам турмушу кысталганда, келечеги жонундо унутуп.
Эмне кылаарын билбей калса керек.Ай Эмил,сени жолдон чыгарганы аз келгенсип,энесин жутуп алганын карасан.Кандай аянычтуу олум.Толкунбек ,сени мен оома деп ойлогон эмес элем.Корсо,турмушта жанылбас жаак,мудурулбос туяк болбойт тура.Эми мындан наркы журуш-турушунар он болсо эле болду.Мен Аккыз эжени таанып,билбесем да сенин катынды окуп,аябай кейидим.Айтымында бечара Зыйнат эстуу кыз корунот.Ылайым багы ачылсын,байкуштун. Жакшы окуудан окуйт экен.Талантуу болсо керек.Эгерде тубаса шыгы болбосо,ал окууга отуу кайда?
- Алардын уйундо баарыбыздын бирден,чоподон жасалган скульптурабыз, андан тышкары боёк карандаштар менен кагазга ар кыл
Образдата тартылган портреттерибиз бар.Туура айтасын Жакин,бул талант деген укмуш болот тура.Окуугаото элек ,мектепте окуп жургон суроттору,жасаган буюмдарынан озу эле чакан музей.Колунан коору тогулгон кыз.
- Ошондой дечи, - деди Жайнагулдун ичине кандайдыр бир тарлыктын ,чогу тушконсуп, - катында да Зыйнатты мактаганды унутпаптырсвн. Айтымында ал кыз баралына келгенде Айтиев менен Мануйловадан отот дечи.
Толкунбек Жайнагулдун чымчыкейин байкабай минтти:
-Алардан отпосо да,талантуу суротчу,мыкты скульптор бллооруна ишеним бар.
-Болсун, -деди Жайнагул,- келечектуу болуу жаман эмес.
Булар ушинтип аркы-беркини суйлошуп олтуруп убакыттын кандай отконун да,сааттын канча болгонун да билбей калышты.Эки жаштын созун болгон эшиктин звоногу болду.Кыз селт эте тушуп,эшикти коздой бет алганда,Толкунбек да ордунан шаша турду.Ошол саам уйго кен далылуу,уюткан коргошундай болгон,узун бойлуу,мандайы жарык,Жайнагулго тусполдош ,сулуусунан келген,коздору быжырайган, кара каш жигит менен шынга бойлуу,жашы отуздарга барып калган,бети кагаздай жука ,кырдач мурун,ботокоз, суйкумдуу келин кирди
- Балдарды ала келген жоксунарбы?
-Кечинде озум жеткирип беремин деп Жайлоогул алып калды.
Гүлайымдын көзү,эшик алдында чечилип жаткан эркектин эски туфлисине түштү.Анан кайнысиндисинин тамылжып ,бир колун бир колу менен кармалап тынчы кетип турган кебетесин байкап:Ким келди?-Деген ишаарат менен ,кызга карап кош кабагын серпти.Жайнагүл" киши бар"дегендей көзүн ымдай койду.Эки жагын карабай,туз эле залга кирген Сады карындашына бурула карады:
-Ээ Жакин,уйдо мейман барго,ыя.
-Ооба,мейман бар,абаке.
Саады,Толкунбекти бушуркой карады.Жигит салам айтайын дегенче болбой Жайнагулду агасына карап куло суйлоду.

"#ЧООЧУНКИШИ". 10-БОЛУК

Жайнагүлдүн ажары дароо ачылып эми элеки томсорунку жүзү күлкү аралап,көздөрү жайнай түштү.Ушуну эле күтүп тургансып,Толкунбектин кош карегинен чачыраган оттуу учкун Жайнагүлдүн каректери көзөп өткөнсүдү.Кыз аргасыз кирпигин акырын -акырын түшүрүп эки жагын тайсалдай карады Толкунбекти мынчалык өткүр,махабаттуу көз караш бар экенин кыз буга чейин ойлогон эмес болчу.
-Үйгө кир .
-Жок,мен ушул эле жерден кетейинчи.
-Кызык, эшик алдынанбы?Мынча келбесен болот эле.Келгенден кийин босогодо турбай,кирип сүйлөшөлү.Жигит мойнунан байлаган немедей болуп,сылтый басып босогону көңүлсүз аттады.Үйдөгү күзгүдөй жаркыраган тазалык менен кыздын сүрү,Толкунбекти сүрдөтүп салды.Анын ленеси өзүнөн өзү ымышып чыкты."Атына жараша заты "дегидей Жайнагүл жайнаган кыз болуптур-деп ичинен суктанып турду.
-Кана ,бул жакка өт.Толкунбек ага.-кыз залга өтүүнү өтүндү.Ал баягы мектеп -интернатта окуп жүргөн кезинде эле Толкунбектин алдына ыйбалуу.
-Азыр азыр Жакин.Жигит бутун чечип Жайнанүл берген тапочканы кийсемби,кийбесемби деген ойдон ьушала түштү.Бирөөнүн таптаза бут ктйимин кийүүгө дити барбай турду .
-Эмнеге туруп калдын,аягындан сыз өтөт.Алдыгыны бутуна салып ал.Толкунбек бир бутун кийип экинчи бутун көтөрөөр көтөрбөстөн эле жаны кейиген үн менен онтоп жиберди.Жайнагүл карыдан кармай калды.
-Эмне ,бир жерин ооруйбу?Баса эмнене аксаңдап калгансын?
-Кечээ үйдүн үстүнүн көтөрүшүп жатып,жаздым басып алып тамдан учуп кеткемин ошондон бери,бир жак жанбашым ооруп ,жакшы бастырбай жатат.
Толкунбектин сөзүн угуп кыздын кабагы кейигендей чытыла түштү.
-Катүгүн ,чебердебейсинби?
Экөө ээрчише басып залга киришти
Толкунбек бет алдындагы кош канаттуу трюмодон өзүн бир карап алып мойнун буруп кетти.Жайнагүл ,күлдүү кооз трикотинден тыш кийгизилген креслону жигиттин алдына жылдырды.
-Эс алып, бир аз олтуруп тур.Газета окусан мына,
журнал окусан тигине. -Устундо бир топ газета менен журналдар жаткан жапыс столду колу менен корсотуп: -Мен азыр....
Коптон бери корушпогон жакын адамы ,кайып каскагынан келип калгандан бетер,Жайнагулдун буту-бутуна тийбей зал менен ашкананын ортосунда жугуруп журду.Столдун устун бир заматта тамак - ашка толтуруп да жиберди.Ал уйдо эмне болсо ошонун баарын койду.
-Суйлобойсунбу? -дейт Жайнагул жигитке
жоодурай карап.
-Эмнени суйлойум.Суйлоочу создун баарын катка жазгамын да.
-Ооба жазгансын. -Кыз башын аста ийкеп койду.
Кайра баштан ортодо тынчтык окум сурду. Козунун кыйыгын салып олтурган баамчыл кыздын ой санаасынын баары Толкунбекте ."Аарчыган чийдей болуп,аябай арыктап алыптыр.Каткан ширедей болуп кунго да укмуштай куйуптур.Бул байкушакча табамын деп таза куураган экен.Уксуйтуп чачын да коюп алыптыр.Озумо жарашат деп ойлосо керек", -деп ойлоп олтурду Жайнагул.Жигиттин бир колунун устундо,бир колунун билегинде туш менен чегилген канжар урулган журоктун суроту,озунун туулган жылы,аты жазылып турат.Бул жагымсыз корунуштор Жайнагулго жаккан жок.Баятан кыздын тынчын кобуроок алып жаткан дагы бир нерсе болмонун абасы болду.Тим эле шыбоо менен нымдашкан тердин жагымсыз жыты уйго толуп кеткендей,кынылжарды ордоп конулду айнытып турду.Анан дагы анын деминен келген тамекинин жыты.
Жайнагул Толкунбекке сыр билгизбей,ордунан акырын туруп барып терезелерди ачып койду.
Уйдун ичи уп болуп кетти, -деди кыз жигитке шек алдыргысы келбей.
Толкунбек ундободу.Ал бул уйдо омуру адам корбогон,жапайы кишиден бетер озун ынгайсыз сезип олтурду.Жайнагулго сыр бербей,аны алдыртан карап"Мен сен учун,кечикпей, эртерээк адам болушум керек" деген умутуу ой коодонун тиреп тургансыды. Столдун устуно коюлган тамак-аштар Толкунбектин шилекейин чубуртуп,озогун карартып баратты.

Арадан коп убакыт отпой,кокала кулдуу,кооз ак чайнеке демделген чайдан пиялага куюп кыз Толкунбеке сунду.
-Менин чай бермегим,тайдын этин бергенден да кымбатка турдуго. Кана, нанга кара Толкунбек ага!

-Аныңа ыракмат бизикине келип кетпейсиңби?
-Коркосуң го,барсам,-деди Толкунбек.
-Эмнеден?-деп сурады,эч нерче түшүнбөгөн кыз.
-Кебетемден. Кара күчкө күлгөн болуп сүйлөдү.
-Коркот экен деп жүрөксүнбөй эле кой.Үйдө менден башка жан киши жок.Абам менен женем жумушта .Балдар бала бакчада.Сенин үстү-башыңды сынай тургандар ,азыр келбейт.
Толкунбек унчукпай калды.Сыягы ойлонуп жатса керек деп түшүнгөн Жайнагүл үндөбөй трубканы кармап тура берди.Анын улутунуп,оор дем алганы кыздын кулагына билинип турду.Дээ бир топтон кийин жигиттин үнү чыкты.-Болуптур Жакин,азыр барам...
Эшиктин званогу шыңгыраганда, Жайнагүл эки өрүм олоң чачын алмак салмак бир жандырым,бир өрүп,күзүнүн алдында турган болчу.Толкунбектин мынчалык тез кклээрин күтпөгөн кыз эшик алдына жетип,каалганын бетине орнотулган кичинекей көрүүчү тешиктен тышка көз чаптырды.Толкунбек экен.Эшик ачылганда бири-бирин апкаарый түшкөн кыз-жтгит,турган орундарында бирдемке үнсүз селейип турушту.Куту качкан бул көз караштар көпкө созулган жок.

-Жок чыга элекмин.Мен дагы кат окуйсунбу,жеңе ?Дегенинен аттуу баштуу бирөө жазган экен десем,кайдагы бир...
-Аял сөзүнүн аягына чыкпай эрдин кесе тиштеп башын чайкады.
-Аягына чнйин окуп чыксан мурда.
-Жарайт окуп чыгайын.
Гүлай окуп жатып өзүнө шыпшына суйлоду.
-Боодо жеринен энесин олтуруп .Кудай мындай бала бергенче туубай откон жакшы.
-Эй кимге ачууланып жатасын?-деп сурады Сады аялынын туталанып,кимдир бироого ачуусу келип,суйлонуп жатканын угуп.
-Мына бул каттын ээсине.
-Кимден келген кат экен?
-ТааныбаЙмын. Гүлайым ачулуү бурк этти.
-Кызык тааныбаган бирөөнүн катын ким берди эле сага.
-Долдон таап алдым,-деди келин.
Ушул саамда Жайнагүл бул ишти агасына айттар айпасын билбей дендароо болуп туруп анан:"Эмнесин жашырат элем" дегнн ойго келди.Мейли экөө тен окусун.Балким абамдын жардамы ьолуп калаар,ага.Абам акылдуу эмеспи.
-Абаке жеңем таап алдым деп калп айтып жатат,сизге. Бул мага келген кат.
Сады ийинин куушуруп карындашы менен аялын алмай термей тиктеп туруп ,Гүлайымга карады.
-Сен эмне жинди болдуңбу Жайнагүлгө келген катты окуп,мунун өзү тартипсиздик да.
-Мен өзүм бердим аба.Жеңемден кийин сиз окуп чыгыңыз.Бул өзү кызыкда,кайгылуу да кат экен.
-Ээси уруксат берсе анда бизда окуп чыгалы деп Сады тамашага чала сүйлөдү.
Китеп окуу жагынан Садынын башкалардан айрымаланып турган юир артыкчылыгы боло турган.Анткени ал ушунчалык шар жана тез окуучу.Мына азыр да ал еатты ,көздк ачып жумганча аягына чыгып койду.
-Окудуңбу деди аялы.
-Окудум.Ал дароо карындашын карады.Ушул саамда кыздын эки бети өзүнчө эле дуулдап,көздөрү кыбыңдап турган болуучу.Сады Жайнагүлдүн мүнөзүнө,сырга сынбас темирдей бекемдигине ичинен тан калды.Ал башканы ойлобой эле карындашынын кырсыктан тышкары аман калганына ичинен тообо кылып жатты.
-Сен бул жөнүндө эмне деп ойлойсун?-Аялынын мындай суроо берээрин күтпөгөн Сады ,Гүлайымды биринчи көрүп жаткансып тиктеп туруп,бир ийинин куушура минтти.
-Эгерде жазган каты,айткан сөзү чын болсо,үмүт үзүүгө болбойт.Эми бул балага жакшы жол башчы керек.Атасы бар бала экен.Айтуүсу боюнча бир үйдүн көзгө басаар жалгыз эрке уулу окшойт.
-Абаке ,сиз менден окуянын жай маанисин ачык сурай албай жатканыңызды түшүнүп турам -деди Жайнагүл.-Убагында бул ишти айта албадым.Эгерде мен шакегим менен саатымды алдырганымды билген болсоңуз,аны сиз кандай жазалаарвңызды түшүнөмда.Чынын айтсам Толкунбекти жазалатууга жүрөгүм даабады.Адамгерчилигин эстеп кечирим кылдым.Толкунбектин айтканына ишендим.Ошон үчүн кайрылаар мезгилин күттүм.Бардыгы мен ойлогондой жакшы аяктады.Жеңем экөөңүздөрдөн сыр жашырганым үчүн кечирим сурайм.
-Сады бырс күлүп жиберди.
-Сен адамды билет турбайсыңбы ,ыя кагылайын.Кыраакы, боорукер кечиримдүү экенсин.Бул жакшы сапат.Байкуш бала тигилерди кыйбай жүрүп тузака илинген турбайбы.Эми бул еатты жазган тентек,кеигип же телефон чалып калса,биздикине келип кет деп коноко чакыр.Келсин тартынбай жарайбы Жакин.Аны менен өзүм сүйлөшүп көрөюн.Менимче ал бала сени менен байланышмайынча үйүнө кете койбойт.Жок эле дегенде жиберген переводун алган албаганын бир текшериш үчүн бир кайрылыгы керек...

Мына ушул күндөн баштап Жайналүлдун күткөнү Толкунбек болду.Бирок ал телефон да чалган жок,кат да жазган жок.Эми өзүнөн алыстап бара жаткан жигиттин "Мен сени жакшы күн жакшы жолдо кезигишүүгө тийишмин.Ана жетүүгө канча өмүр канча күн зарп болору мага али белгисиз..." деген үнү кулагына угулуп турнансыйт. Биротоло кеткен экен деп күдөрү үзүлө түшкөн кыз телефондун чырылдаган үнүн угуп трубканы колуна көңүлсүз алды.
-Алло!Алло! Алло!Ким бул?Ким керек эле?Ооба мен Жайнагүлмүн. Аа,Толкунбек! Саламатчылык кайдан?Мен сени телефон чалат экен деп күткөн эмесмин.Катыңа азыр жолукпайм деп жазган турбайсыңбы. Ооба алдым катыңды.И,окудум(ал акча жөнүндө ооз ачпады жайеагүл да эчтеке айтпады) жигит көлгө кеткени жатканын,ошон үчүн коштошоюн деп чалганын айтып мукактанды.

окшойт.Атам айтчуу эле:"Көп кишинин ырыскысы көп болот.Эалгыз кишинин ырыскысы жалгыз болот.Ошол жалгыз кишинин жан сактай албаганы кыйын"-деп. Эми ойлосом атам бул сөздү олуядай туура айтыптыр .Иына менда азыр жалгыз жанымды коерго жер таппай калдым.
Тишимдин кирин соруп,эрте туруп,кеч жатып иштемиш болуп жүрүп,"шабашкадан" түшкөн акчамды бүгүн сага добстребования менен борбордук почтага которуп жибердим.Менин өикөн-кеткен күнөөмдү кечирип алдырып ийген буюмдарынды кайра алып ал...

Кээде силер жака барып сенин караанынды көрүш үчүн,айланчыктап жүрүп кайра кетип жүргөнүмдү сезбестирсиң. Өгүнчөрөөк бир дем алышта тапкан табылгамды жаныма салып алып дагы бардым.Кокус оңой берди болуп көрүшүп калсак,акчаны өз кодңлум менен берсемби деп ойлогон болчумун.А үйүңө болсо даап кире албадым.Силердин микро район айрыкча бак шактуу эмеспи.Ортогу ачык аянттагы алма багынын бирине жөлөнүп ,силердин үй жакты карап турсам,бир кезде ага жеңең болуп подъезден чыша келдиңер.Сен ак көйнөк кийип,чачыңды эки өрүп артыңа бош таштап коюптурсуң. Бутуңа көйнөгүңө жарашак ак басаношка боюңа бой кошкондой жарашып калыптыр.Өзүңдү бакырайып карап туруп эле ,кайсыл тарапка бурулуп кеткениңди билбей,адашып калсам болобу.Артыңдан чуркагым келди."Жай- на-гү-ү-үүл! "-деп үнүмдүн бардыгынча жер-сууну бцзуп бакыргым келдңип,делебем козолуп барып токтодум.
Менин сага өзүм жөнүндө айтып,мактана турган эч нерсем жок.Мындан аркы максатым бирөө гана.Ал болсо атам менен энемдин маңдайында барып ,алардын айткандарын айткандай аткарып ,акылын угуп адамча жашоо.Дегинкисин айтканда ,Аккыз эженин өлүмү мен үчүн өмүр ьою эсимден кеткис трагедия болду.Уйкудагы уятсыз сезимимди ойготуп,көзүмдү ачты.Кээде уялганымдан уу ичип өлүп кетким келет.Мен кетирген кемчилигимди ,жасаган күнөөмдү адамдык сапатым,ак эмгегим менен өтөп ,өзүңө берүүгө татыктуу болгон бактылуу мезгилди эңсейм.Ооба Жакин ,мен сени менен эми жакшы күн ,жакшы жолдо кезүүгүгө тийишмин.Ага жетүүгө канча күн зврп болоору мага али белгисиз...
Жайнагүл катты эки-үч сыйра окуп чыкты.
Өзүнөн өзү каңырыгы түтөп ,өзүнөн өзү ыйлагысы келип турду."Байкуш Толкунбек! "-деди жүрөгү каарылып .-Ойдо жок жерден,онтобой ооруга жолуккан неме тура .Бечера аялдын ажалдан мурда өлгөнүн көр.

Кыз Толкунбектин канча акча жибергенин билген да жок.Бирок билбесе да шакек менен саатка жетээрин түшүндү.Почтага азыр барсам алат экенмин деп ойлоду,каттын жазылганына эки-үч күн болгонун көрүп.
Ошол күнү Жайнагүл Толкунбектин жиберген акчасына "Заря" маркасындагы кол саат менен колуна жарашыктуу ,татынакай алтын шакек сатып алды.Жолдо келатып оюна күтүлбөгөн жерден бир нерсе түштү.

Көптөн бери жүрөгүнүн теренине сакталып ,эч кимге айтпай жашырып сакталып келаткан сырын жеңесине айткысы ,Толкунбектин катын окуткусу келип,өзүнөн өзү делөөрүп келатты.
ӨЗ кубанычын өзгөдөн жашыра албай ,толкунданып турганын кайын сиңдисин Гүлайым дароо баамдады.Ал жеңесин көрө сала мойнуна асылып ,чекесинен өөп алды.
-Жеңе!Сен мен жөнүндө бирдеме билесиңби?-деди кыз көздөрүн ойноктотуп жадырап-жайнап.
-Жок,эч нерсе билбейм,садагасы, -деп кыздын карегине кареги кадала түштү.
-Момунсун ээ,-деди колундагы алдырган саат,шакегин ушул күнгө чейин байкабаганын туюк айтып.
-Ии,эмне болду?
-Кат окуйсунбу?
-Берсең окуйм.
Ошол замат столдун үстүндө турган дипломатын ачып,андан беш-алты баракка толо жазылган катты алып,Гүлайымга сунду.
Мени сынай тиктебей эле,окуй бер,-деди.Өз бөлмөсүнө кирип баратып бурулуп карап.Жайнагүл чыкканда Гүлайым каттын теңинен ооп калган.Кыздын көзүнө жеңесинин куту учкан кейпи дароо чалдыкты.Анан жанына келген кайын сиңдисине таңгалычтуу ,алая карады.
-Э,кокуй сен качан хулигандарга тонотуп жүрөсүң?Кудай колдоп ,талпагыңды ташка жайып кетпеген экен да.Бул окуя качан болду эле?Эмнеге бизге айтападың?Кантип гана ичиңе батты экен?
-Катты окуп аягына чыктыңбы?

"#ЧООЧУНКИШИ". 9-БОЛУК

Тигил кишинин суроосуна жооп кайтара албай эстен танып турдук.Абалабызга тушунгондой болгон бироого бизге минтип кайрылды;
-Эмилим курулушта иштейт дечуу эмес беле апан,ошол иштеген жерине барып,энем олду деп жардам сура. Ушул айтылган соз Эмилге кандай таасир берди билбейм менин журогувумдон чыккан жагымсыз толкун мээме барып урулуп анан эки чыкыйым кысылып чыкты. Кошуналар олукту алып, устун шейшеп менен жаап кошого тартып кеткен кийин ,эженин кроватынын баш аягын тытып жатып 150 сом таптык.Бул арзыбаган неме эмнеге жетет. Эки уч бала кенешип тунку жортуулга чыгып ,Эмилге жардам бермекчи болдук.Бизде азыр мындан башка арга жок болуучу.Баягы жоболондуу алармандан карызга акча сурасак товарынарды алып келип коргозмойун бир тыйын бере албайм деп созубузду укпай койду.Анан эн зарыл болгон товары норка же суусар экен.Биз анын сезону эмес экенин айтып жалдырадык. Акыры аял бизди зекий карады:Мурда алтын шакек алтын иймек дегендерди алып келип калуучу эмес беленер .Эмне анын сезону да бутуп калыптырбы? Биз ундобой кайра чыктык.Четки аялдамалардын биринен болбосо биринен болуп калаар деген ойдо автобуска тушуп жоноп калдык.Жургунчулордун арасынан башкалардан озгочо айырмаланып колуна жарашыктуу алтын шакек салынып турган ,улгайып калган салабаттуу аялга козубуз тушту.Ал тушууго камына баштаганда бизда ордубуздан жылып эшик жака бет алдык.Машинадан кудай жалгап тигил аялдан башка жан адам тушподу.Сонун болду деп ойлдук.Шырт алдырбай артынан жете келип:Кыйкырба олосун!,-дедик бычак корсотуп.Аял калтырап унсуз турду.Колтугуна кыскан сумкасын жулуп алып ичинен намиянын анын колундагы кош шакекти сууруп алдык.Аял бизден бошоноор бошонбостон эле : Оо, журт, оо эл журт, жарда-а-м-аа, жардам бергиле, каракчылар тоноп кетти,-деп айгайлап кала берди.


Бул табылга биз учун жетишсиз болуучу.Анткени биздин алармааныбыз товарды эн апзан алуучу.Баса эсибизди жыйып,баякы акча салган наяманы карасак ичинде элуу сомго жетпеген акча бар экен.Учообуз тен суйлошпой унсуз келаттык.Журогумдун урушу али басылбай муундарым калтырайт.Кочо ээндеп машиналардын журушу ээндей баштады.
Мемиреген ушул тынчтыкты кимдир бирөөнүн такылдай баскан добушу бузуп жибергендей болду.Биз бактын көлөкөсүнө жашынып тура калдык.Тура тушубузга келенгде шыңга бойлуу кыздын жалгыз келаткан сөлөкөтүн көрүп ,мышыктай болуп атып чыктык.Сен бакырып жибердиң.
Анда эмне болгонун мен айтпасам да ,өзүң жакшы билесиңда Жайнагүл.Ошол түндөгү ,сенин алдыңдагы күнөөмдү эстегенде жүрөгүм торго түшкөн жырткычтын жүрөгүндөй түрсүлдөгөнүн айтпа.Адам уялганынан өлбөйт тура.Алтындай болгон жазыгы жок адамды өлтүргөнүбүз ,арамдан тапкан акчабызды кошуп,Аккыз эжени акыркы сапарга узатып кала бердик.
Ошондо ,акылыбызды кудай алганда ,Эсен ага менен Аккыз эженин ага-тууганына ,жакшы санаалаш жоролоруна кабар берүү эч үимибиздин эсибизге келбептир.Вл жөнүндө эч ким да бизге эскертпептир. Кийин Эмилге көп кишилер таарынып,наразы болуп жүрүштү.Эми ойлосом өлүк көмүлбөй калчуудай болуп,бекер эле урунуп-беринип кетиптирбиз. Аккыз эженин бир кошунасы эл депутаттарынын шаардык совеьине барып,ал -абалды түшүндүрүп айткан имиш.Сөөктү коюуга ошол жактан бир топ жардам берип кетиши.Зыйнаттын окуган жеринен мугалимдер, окуучулар келишти." өлүктүн да өз ырыскысы болот " ,-деп айткан сөздүн чындыгы бар экенине ошондо түшүндүм.Эженин кыркынан кийин горОНО менен эл депутаттарынын шаардык аткаруу комитетинин кийлигишүүсү менен балдардын баары мектеп интернатка өткөрүлдү.Үйдө Эмил менен Зыйнат үчөөбүз калдык.

Биз жаман жолдо кезиккенде күркүрөгөн күз болсо арадан айлар өтүп,кайра жаркыраган жаз келди.Баягы уурулук менен киши тоноону Эмил экөөбүз тен таштаганбыз. Мен тигилер менен жүрүп,экинчи жылы окууга өтөм деген тилегиме жете албай калдым.Аны билесиң.Окуу эмес учетумдун жоктугунан эч жерге ишке албады.Эмил болсо Ата Мекенди коргоо милдетин өтөгөнгө кеткен.Аккыз эженин өлүмүнө себепкер болуп ,эне алдында ачылган биздин айып,бизге чон сабак болду Жайнагүл.Жамандыктан оозу күйгөн Толкунбек,эми кайда,эмне кылып жүрөт болду экен дээрсиң.Каргышка калган киши оңойлук менен оңолбойт

Зыйнат келгенде ,эже эчак муздап калган болчу.Ал энесин кучактап алып,бети башынан туш келди өпкүлөп,көкүрөгүн аймалап,төөчө боздоп ыйлап жатты.
- мен сени өлбөйт дечүү эмес белем.Оо,армандуу дүнүйө,бизди кимге таштап кеттиң?Ак сүтүңдү актай албай калдык.Бул арман,бул өкүнүч менин өмүрүм менен бирге жашап көз жумаар!Оо, менин мезгилсиз кеткен алтын апам...
А Эмил болсо апасын ажалдан мурда эле,өзү жыга чапкансып,унсүз, сөзсүз катып турду.
-Эй балдар тургула өйдө.Эми ыйдан пайда жок.Байкуш Аккыз жакшы киши эле.Жаш да болчу.Акыл эсиңерди жыйнап,өлүктү коюунун камын кылгыла эми.Акчанар барбы?-деп сураган кошуналардын сөзүнөн улам эсиме келе түштүм.Көрсө менда санаага катуу чөгүп кетиптирмин.
-Канча керек дедим көз жашымды сүртүп.
-Миң сом болсо жетээр бекен?
-Миң сом?- Мен чочуп кеттим.
Эмил катуу уйкудан жаңы ойгонгон немеден бетер,башын, көтөрө берип,сүйлөп жаткан адамды максатсыз карагандай томсорду.
-Ооба миң сом.Ошондо да шан-шөөкөтсүз койгондо ,деди кошуна карыя менин сөзүмө жооп кылып.- көр казган,кепин алган,куран түшүргөн ,андан башка жаназа дооран дегендер болот.Кара ашына эмне соёсунар?Муну кошо эсептеш керек.Күрүч ,май,боорсок бышыргандай ун,анан дагы кант,чайы.Мындан тышкары жуучуга берүүчү кийимдерин толуктайсынар. ..
Бул сөздү угуп көңүлүм караңылай түштү.Бир кезде Эмил менен Зыйнатты карасам менден беш бетер тигил кишинин оозун жансыз тикиеп муздай тоңуп турушуптур. Эненин күйүтүнөн оор кайгы,бизге эми акча деген балакет оор болуп турду.Мурда мындай оор кыйынчылыктарды башыбыздан өткөрө элек биз үчүн ,өлүк коюу өзүнчө эле бир кыямат болду.

" Алдырар куну жаздырар" болуп, Ошол мезгилде Эмил экообуз тен уйдо жок болуп калыптырбыз. Зыйнат болсо окуусунан кеч келуучу. Ушундай беймараал кезде кутулбогрн жерден баягы биздин "аларманыбыз" келип, тошокто жатткан Аккыз эжеден мынтип сураптыр:
-Мени кечирип коюнуз, замандаш. Эмил менен Толкунбек деген балдар ушул уйдотурушабы?
-Ооба, ушул уйдо турушат,- эже тошоктон башын которо берип сураптыр. - Жайчылыкпы деги?
-Жайчылык эле. Сиз деле билсенз керек , аларманы мен эмесмини. Мага аялдын бир суусар борку керек болуп, ошону айтайын деп келдим эле.
-Суусар борк дейсинби?- Аккыз эже тандана сураптыр. -Кагылайын синдим, андай баалу боркту кайдан табышат булар?
-Менден чочулабай эле коюнуз. Адамдын ажатына чыкканым болбосо, абийирин ачкан жан эмесмин. Алар алып келген аял тумак болобу, эркек тумак болобу, кайра согуп, турун озгортуп, ичин башка менен ичтеп, жигин билгизбей кайра жасайм.
-Жасап аны кайра эмне кыласын?
-Э, кокуй, сатпамбы. Жан багыш керекда.
-Сиз менин балдарымды, аты уйкаш башка бироолор менен алмаштырып жатат окшойсуз. Алар андай кымбат баалуу тебетей менен тумактарды кайдан тапмак эле. Барыныз, андай соодагерлер мында жашабайт.
-Кантип жашабайт? Так ушул уйдо жашайт алар.
- Жашаганы менен да менин балдарым андай жаман ишке барбайт.
-Актанбай эле коюнуз. Оз уулунуз Эмилда, аяш уулунуз Толкунбекда ууру. Эч жерде иштебесе, акчаны кандай таап жатат деп ойлобойсузбу, акылыныз болсо. Тим эле тоо турбайсызбы, чайнаганды билип жутканды билбеген.
-Жок, жок, жалган айтпа антип. Эмилим иштейтда курулушта.
- Мына, иштейт. - Аял баш бармагын салаасына чыгарып корсотуптур. -Балдарыныз келсе, мени келип кетти деп айтып коюнуз. - Анан ал шарт бурулуп чыгып кетиптир...

Биз келгенде Аккыз эже керебеттен учуп тушуп,жерде ич кийимчен томолонуп жатыптыр.Жанында турган Эмир мене Темир,Кымбат учоо энеинин устуно тушо калып:Апаке! Апакебайым! !!!-дешип, кулундай чынырып жатышканын коруп,журогум атып кетти.Мен ал кишини олуп калган экен деп ойлоптурмун.
-Апа-ке-е! -деп Эмил энесин коздой шашты.-Эмне болду сага?Жерге ким тушурду?
-Эч ким тушургон жок,озу кулап....-Эмир унулдоду.
Аккыз эже коздорун бардап,экообузду алмай-термейкарап алып,таза колу менен оз башын озу койгулап,улуп уншуп ыйлап жиберди.
Эч нерсеге тушунбогон биз,эженин тошогун ондоп салып,ордуна которуп жаткырдык.
-Эмне болду?-сурадым мен Эмирден.-Толуктап тушундурчу.
-Мен огороддо жургон болчумун.Уйго кирсем бир чоочун аял апама кыйкырып суйлоп жатыптыр.Апамдан Эмил байкем экоонду сурады.Ал аял кеткенден кийин апам озунчо ыйлап жатып эле,турам деди окшойт,мен жетип кармаганча болбой кулап кетти.
Аккыз эженин ачуу уну мени селт эттирди.
-Оо,шумдук, ушундай да шумдук болот экен ээ.Эй жузу кара Эмил!Эмнеге мага калп айтып,алдап журосун.Ак сутум урсун сени.
-Ап-а-а!- деди Эмил мукактанып. -Мен....
Аккыз эже булактай аккан коз жашын токкон калыбында,кирпик ирмебей уулун тиктей берип,созун болду.
-Коё турчу,атанын наамын булгаган ит,акыл эсим ордунда турганда суйлошуп калайын сени менен.Толкунбек, сен да угуп тур.Алты саны аман,ден соолугу ашып-ташып турган жаш жигиттер силердей болобу.Аккыз эже созду болуп-болуп суйлоп,улам- улам тыныгып,демиккенин басып,уктап кетчудой болуп созула тушуп барып,кайра козун алсыз ачып,кеберсиген когуш эриндерин ..... коюп акырын суйлоп жатты: Иштеп ишке тойьой,тоону томкоруп ойду омкорор кезинерде жаман жолго тушуп кетипсинер го.
Мен баарын уктум.Оо Жараткан каракчы болот деген эмне деген шумдук.Мага арам тамак берип,арам өлтүрөйүн деген турбайсыңарбы. Сенин күйүтүңдү көтөрө албай мезгилимден эрте өлүп баратам.Байкуш Зыйнатты Толкунбек сага,сени Кудайга тапшырдым.Ал сага ылайыктуу жуп болот.Мен өлгөндөн кийин балдарды интернатка бергиле.Уурулукту таш-т-аа...
Аккыз эженин чарасына толуп мөлмүлдөп турган жашы сыртка сызылып чыга албай,көзүнүн эки кычыгында жалбыракка турган шүүдүрүмдүн тамчысындай мөлтүрөп турду.Ал көзүн ирмебей ,шыпты тиктеген калыбынды кежигеси тартылгансып, кареги жайылып,төбөсүн көздөй жылып бараткансыды. Көздү ачып жумганча Аккыз эже кыймылсыз жатты.

"#ЧООЧУНКИШИ". 8-БОЛУК

Эмил карындашын бир демге тиктеп туруп, колун бир катуу силкип алып, дарбазадан чыга жоноду. Мен бир демге эмне кылаарымды билбей, эки анжы болуп, Эмилдин аркасынан ээрчий бастым.
-Толкунбек байке,- деди Зыйнат, ыйлап жиберчудой ызалуу ун менен,-ал барсада сен барбачы, тилимди алчы. Артынан барып айтчы Эмилге, кайра тартсын. Коросунго, бул журушу аны жакшы жакка алып бапбайт. Ай кудай ай, кантем эми.
Мен Эмилге жете келдим. Кумарга барбай эле коёлу деп отундум. Зыйнаттын капа болуп калганын айттым. Бирок ал уккан жок, мени. Биз ушинтип бири бирибиздин созубузду укпай журуп олтуруп, учунчу кочого жеткенде бир туюк кочого салынган, усту майда кызыл черписа менен жабылган эски уйго туш келдик.
-Аа, келдинби,- дешти балдар.
-Коркпой эле коногун менен жогору ото бер. Булар менен сенин карызын жонундо суйлошуп, бир жумуга кечирим кылып созуп койдук,- деди узун бойлуу чымырынан келген кара тору жигит.
Эмил экообуз жогору чыгып, корсотулгон орунга барып олтуруп калдык. Бардыгы шайдоот, баардыгы конулдуу дуулдошот. Биринен бири тынсынып, биринен бири билимдуусунушот.
Карта ойноо узакка созулду. Эми данагы жайдары мейман дос муноздорун биооо уурдап кеткенсип, дароо озгопушту. Сугалак ач коздук менен талашып тартышуулар барган сайын куч алып баратты. Бири бирне уттуруп, бирде утуп жатышты. Эмил картаны чындыгындале жакшы ойнойт экен.Бул сапар Эмил уч сом менен жыйырма сом утуп алды...

Кумарчылардын жанында журуп, карта ойноону мен тез эле оздоштуруп алдым. Бирок бир нече жолу ойноп, бир жолу да утушка ээ болбогонум мени чунчутуп жиберди. Жанымда болгон акчадан бут кагылдым. Анткени менен "Жыгылган курошко тойбойт" дегендей, умутум узулбой, акыл эсимдин баарын карта деген балекет ээлеп алды.
Эмил экообуз учун акча табуу-биринчи максатыбыз болуп калды. Мен бир куну "тунку жортуул" жонундо Эмилден дагы уктум.
-Акча таппасак болбой калды. Маянамды энем сураса эмне деп жооп айтам. Анын устуно тигил балдарга экообуз тен карыз болуп калдык. Эмки оюнда ала барып кутулбасак, экообузду ьирдей асып салышат алар.
- Тунку жортуул, тунку жортуул эле дейсин, ал эмне деген жортуул?- дедим. Жортуул деген создун жакшы эмесин тушунгонум менен ачыгына козум жетпей турду.
- Жортуулду барганда коросун,- деди Эмил анын жай маанисин тушудурбой эле.
Ошол кундун тунундо дагы эки бала болуп тортообуз кочого чыктык. Балдардын суйлошкон создорунон улам, тунку жортуулдун маанисине дароо тушундум. Булардын коздогон максаты бироо гана экен. Ал болсо : эркектики болобу, аялдыкы болобу, ончой суусар, кундуз тумак менен тебетейге ууга чыгышат экен.

Кун кыскарып, суук тушуп, адамдар жылуу кийимдерин кийип калган учур болчу. Бул куну анчалык жолубуз боло берген жок. Эмил баш болгон уч бала ар кайсы уйго болунуп болунуп кетишти. Анткени алар подъезддерге кирип, капанныда жашынып, жумуштан уйуно келаткан адамдардын башындагы тумагын жулуп кетишет экен. Айтор эки тумактуу болуп кайттык. Алар ошол эле замат оздорунун товарларын алуучу аларманга алып барып, акча алып чыгышты.
Ошентип, Эмил экообуз кичине акча боло калса эле карта оюнуна жоночу болдук. Бара бара мен кийим учунда, тамак учунда акча издебей эле, жалгыз гана кумар ойнош учун акча табуунун аркасынан тушуп калдым. Качан болсо да бир утуш чыгып, тигилерге уттуруп кан жуткан кундорумдун акыбети кайтаар деген умут менен жашай бердим.
Ошентип акча деген балекеттин айынан менин адам тоногнго чейин жеткенимди озун кордун го. Анан калса сага кезиккен туну акча бизге ушунчалык зарыл керек болчу. Эмилди иштеп журот деп Аккыз эжени ишендирип, ай сайын уурдап тапкан акчадан маяана узбой берип турдук. Акыры биздин ар кимдин коз жаш, кокурок дартын аркалап тапкан табылгабызга мойноп журуп Зыйнат да конду. "Малыбызды" алып туручу кардарыбыз аял болучу. Анткени биз дуйнобузду ото эле марттык менен арзан откорчубуз.

Энем бир индюк, эки тоок союп, сузмо, кебектин арасына салып жумуртка, дагы моонго куйган сары май берген. Бул куну булардын уйуно береке кирип, бардар адамдай болуп тим эле казан аягы батырап калды.
Менин жанымда уйдон алып келген анча мынча акча бар болчу. Бир куну Эмил мага мындай деди:
- Толкунбек,эгер мен сага бир соз айтсам макул болоор белен?
-Айтып кор.
- Билесинби, баягы кумарчы балдар мени таш жалак калтырып утуп алгандарын. Ошол акчаны эстесем эмдигиче ичим оттой жанат. Туну бою ошолорду ойлоп, кирпик козун какпай чыгуучу болдум. Эгер макул болсон сенин акчан менен бир кирип корбойбузбу. Утуп алсак ажеп эмес. Анан дагы сен келгенден бери тунку жортуулга чыкпай калдык. болбосо карталык акчаны кочодонле таап алчуубуз.
Тандана туштум. Мен картага эмес, тунку жортуул деген созуно тушунбой турдум.
- Карта ойносон дагы эле утуласын. Ал эми тунку жортуул дегенин эмне?
- А балким, утуп калаармын. Эгер бул сапар дагы уттурсам, тунку жортуулду сага, ээрчитип барып корсотом.
А кумарчылар, мурунку бересенди сурашсачы?
- Суйлошконмун аны албас болушкан менден. Билесинби, бугунку тун, балдардын кумар ойноочу куну. Мени чакырып кетишти.
Эмилдин сощун угуп менинда делебем козголо баштады. Булар кантип карта менен акча утушат болду экен деп, кумарчылардын ойнун коргум келди. Эмил экообуз кечки тамакты чала була ичип алып, уйдон чыктык. Биз жаны эле дарбазага жеткенде, Зыйнат артыбыздан ээрчий чыгып, агасын токтотту.
-Кайда баратасынар?
-Консертке, апам сураса жумушка кетти деп кой.
- Консерт деп коёт калп эле. Кайда бараарыны мени билбейт деп турасынго, ээ. Коргом сенин кумарчы досторунду. Тил алчы байке, ошолор менен байланышыны узуп койчу. Толкунбектин да убалына калганы турасы.

-Койчу апа, ыйлабачы. Сизге капа болууга жарбайт да. Жакшы болуп келатып эле, кайра озунузду озунун бир заматта бузуп аласыз... Сиз болбосонуз биздин коргон кунубуз кун эмес эле тун болбойбу. Козунуз жылтырап, ушинтип тируу жатканыныз биз учун доолот эмеспи, апа.
Аккыз эже коз жашын суртуп, кулумсороп койду.
-Мен олсом кайра силерге жакшы болот, балам. Окмот бар, ырысынар бар. Кор болбойсунар. Илгеркидей жетимдик барбы азыр.
-Койчу апа, сен бардагыдай бакыт бизге кайдан болсун. Тил алчы, капа болбочу.
Эмил энесинин жанына туруп барып, каргылданып мынтти:
- Кечирип койчу, апаке мени. Экинчи мындай болбойт. Мен капачылыктан эле...
-Ооба, ооба, Эмил байкем туура айтат, апа. Баардыгы жетишсиздиктен болуп жатат да. Озун айткандай, олбой тируу болсок болот да баары. Кантип эле ушул бойлон жетишпей отуп кетели. О-о-й, апаке уулдарын эр жеткенин, кыздарындын бой жеткенин корсон экен. Биз сени ошондо жер менен учам десен жер менен, асман менен учам десен асман менен учуруп ушул кундун эсесин чыгарабыз. Балдарындын алдына койнон максаттары чон экенин билесин апа. Бири учкуч болом десе бири врач болом дейт, бири педагог болом десе бири инжинер болууну каалайт. А мен болсо художник болмок болдум. Кагылайын апа, ойлоп корчу озун, тим эле туш тушун кыбыла. Биздин убайыбызды коруш учун озунду озун кармашын керек. Айтпады беле врач деле, акырындык менен жакшы болуп кетесиз деп. Конулду чогот кылып, капа болууга жарабайт деп келген сайын какшайт. А сен болсон врачтын айтканын аткаргын келбейт.
Зыйнат бул создорду энесине, тим эле жан дили менен берилип, ишениндуу суйлоп жатты. Аккыз эже кызынын созуно эрэркедиби же ошол балдарынын коруучу келечектеги бактылуу кунду корбой эрте олуп кетээрин ойлоп кейишке туштубу, айтор опко опкосуно батпай ыйлап жатты. Ал уул кызына атайын деген созунда айталбады.

Зыйнат чынында эстуу кыз болчудай. Баралына келип, багы ачылса экен дейм ичинден. Аны бир кундо канча корсом, ошончо жолу сен эсиме тушосун да турасын. Сени коргум келип, сени сагынам.
Булардын жокчулук жонундо айткан создорунун мага тиешеси болбосо да, бардыгын озумо ала берем. Ушундай кундо, аз тамагына алкымды агытып, ортоктош болуп отурганыма окуно баштадым. Же Эмилге берген акчамды айта албайм. Келген кундон баштап жанымда жарты тыйын чыгарып бербегениме уялып, уйно батпай калдым. Эмнеси болсо да уйго барып келейин деп ойлодум. Эсен агадан келуучу пенсиясын алгандан кийин, Зыйнаттан он сом алып колго жоноп кеттим.
Атам менен энем Аккыз эжелердин абалын угуп аяба кайгырышты. " Эсен маркумдун жакшылыгын коп кордук эле. Бир белден ашырып коёлу, байкуш жетимдерди" дешип, эки уюнун бипмн сатып, бир тыйынын коротпой, мага аманат беришти. Бир чон сумкага тамак-аш салышты. Озум жаны окуу жылына чейин ошол жактан иштемек болуп, учеттон чыгып жоноп кеттим.
Мен Фрунзеге келип, автобуздан тушрум менен Эмилге кезигип калсам болобу. Ал бул жерге эмне жумуштап келгенин чаргытып айтпай койду. Баягыдай, акча сурай алнан жок. Экообуз уйго келдик. Мен Аккыз эжеге атам менен энем берген " аманат" деп берген акчанын бир тыйынына тийбей, туйунчокко туйулгон бойдон колуна бердим.

Ошондогу ал кишинин суйунгону менин эсимден али кете элек. Адам ото кубанганда да ыйлай турганын, буга чейин эч билбептирмин. Эже ыйлап да, ата- энеми алкап да жатты. Сыягы, мындай болот деп уч уктаса тушуно кирбесе керек. А балдарычы. Тим эле соз айтпай коздору кубанычтуу жайнайт. Ар биринин балбылдаган оттуу каректеринде, тугонбос кенчке жолуккандай болгон, соз менен айтып туготкус кереметтуу жазуу бажырайып тургансыды. Бардыгы кулумсуройт. Алардын кичинекей журоктору коодондорундо кубанычтуу тыбырап жатканын мен билип турдум.
Ушул бакыбат сонун корунуштун кайталангыс картинасын коруп туруп, конулумдо алкап жаттым: "Оо,менин алтын атам, асыл энем, силер кимдерди кубантып, кимдерге жакшылык кылаарды билген жоомарт адам турбайсынарбы" ,- дейм.

"#ЧООЧУНКИШИ". 7-БОЛУК

Ал эми Аккыз эже дагы эле Эмилдин айлыгын кутуудо. Акча алып келсе Зыйнат менен биринчи класска баруучу баласына кийим алып берууну айтып, Эмилдин кулагына кумдай куят. Уйдо болсо жетишсиз, оп-чап турмуш оз окумун суруп жатты. Тушто суу кесме болсо да ысык тамак дайым болот. Аны идиштерге тегиз куюп, устуно бир чымчымдан майга куурулуп майдаланган тооктун жумурткасын себелеп коёт. Тим эле даамдуулугун сураба, ракаттанып олтуруп ичебиз.
Бир куну Зыйнат тушку тамакка кесме эмес, башка тамак даярдаптыр. Мен мындай тамакты буга чейин жеп коро элек болчумун. Азыр "думдомо" жейбиз деп балдар дасторкон жайып жатышты. Зыйнат ангыча чон табак менен бир кылып жалан жашылчалардан аралаш бышырган оокатты которуп келип ортого койду.
-Апам ооз тийсин, жутунбай коё тургула!- деп кыз колундагы тарелкага "думдомодон" салып энесинин астына дасмал салып, колуна кашык карматты.
-Эт менен болсо,во! Соонун болот эле ээ, апа,- деди балдардын бири баш бармагын корсотуп.
-Эт эмес устуно куйгандай бир кашык май жок болуп жатса, этти кеп салат.- Зыйнат бобогунун созун жактыр багандай кунк этти.
-Этсиз, майсыз деле жегиликтуу болуптур. Ушугада каниет балам. Эт менен май жеп журуп кана муйузунор чыкканы- деди Аккыз эже.
-Мен стипендия алганда думдомону эт менен жасап берем.
- Качан аласын?
- Окууга барганда.
- И, иш онолот деген ушул. Эженер тигинтип суротчунун окуусуна отту. Аганар болсо тштеп жатат. Эки уч кундо атанардын пенсиясы келет."Олбогон адам алтын аяктан суу ичет"дейт балдарым. Аман болсонор баары болот.
-Чайын барбы Зыйнат?- деди Эмил.
-Бар. Азыр байке.
-Менда чай ичем.- Балдар туш туш тан чыкты. Зыйнат баарыбызга чай куюп алдыбызга койду.
-Кант кана?- деди Аккыз эженин кенже уулу.
- Кант жок, ичпейм.
-Ичпесен ичпе,- деди кыз.
-Кант алып кел!- кашыгын стол устуно ыргытты.
-Кайдан?
-Дукондон.
-Акча жок болсо деле, бере береби?
-Эмил байкем баягыда акча алып келбеди беле.
-Аны туготподукбу. Чыдап тур бир эки кун. Тигил конфеттен тиштеп ичсен эн сонун болот. Ишенбесен ошентип ичип корчу...
Бала алдаганга болбой кант сурап ыйлай баштады. Аккыз эже муну карап туруп, думдомо жеп жаткан кашыгын тасмалдын устуно койду.
-Ай, Эмил, бери карачы
-Эмне болду?- ону очл тушту.
-Эмне болгонун корбой турусынбы. Качан аласын маянанды?
-Билбейм, берет го.
-Билбейм берет го! Ушулда соз болобу. Уйдо баары тугонду. Баш аягы торт ай болду иштегенин. Ошондон бери алып келген акчан огунку. Андан бери иштегенин канча болду деги. Мен бул жонундо директорун менен кат аркылуу болсо да сулошпосом болбой калды го балам. Алар сент баласынтып жатышабы дейм.
Эмилдин ону жанакыданда кубарып, каны качып турду.
Энесин жалдырай карады:
-Акыры беретда. Ал жерде иштеген жалгыз мен эмесмин да, апа.
-Э,кудай, ошол курулушта иштегендер баары эле тамак ичпеген, кийим кийбеген уй булосу жок жалгыз бой немелер бекен. Болбосо тируу жан болгондон кийин кантип уч торт айлап акча алюбай чыдашат. Жалгуз тоокода жем керек эмесби.
Эмилдин жаак эттери туйулуп, куроо тамыры кобо тушуп корс этип, энесин алая карап алды:
-Мен болбосом кантет эленер? Акча бербесе кассага ууруга кирейинби. Жатып алып тушунбой эле, кемирип-кесип тилдегенден башканы билбейсин.
Эженин ону баштагыдан да агарып, бир башкача болуп кетти. Эриндери озунон озу озу эмшендеп, коздорунун чарасына жаш толо баштады.
-Кундай сага уштип кунубузду тушуруп койбодубу. Атанар олгончо мен олуп калсам эмне. Оо, акылсыз балам, ара жолдо жаткан апан менен кантип уяалбай айтышып олтурасын. Мен сенин иштеп жургонуно кумонмун. Дагы жатып алып деп коёт. Алты саным аман, дени-кардым соо болсо сенин козунду ушинтип карайт белем.
-Кумон болсон эмне кылайн.
-Бай-ке-е!- деди Зыйнат ордунан учуп туруп, агасына соомойун кезеп.
- Апамы капа кылууга эч кимибиздин акыбыз жок.
Кыздын жашы молт дей тушту. Анан эненин жытын сагынган эликтин чаарчыгынан бетер, Аккыз эженин жанына барып апасынын мойнунан кучактап, бетин бетине тийгизди.

-Тандана туштум. Кандайча?
-Э-э-й дос, акча табыштын оной жолдору, билсен коп болот экен.
-Коп болгону ушулбу? Ой жолун болгур десе. Кумар ойногон адам жарыбайт дечуле атам. Анча мынча курулуштан алган акчанды уттуруп жиберип, эки колуну мурдуна тыгып калганын кантип жакшы болсун. Синин иштебей калганыны уйдон эчким билбейби?
-Билет.
-Ким?
-Зыйнат. Оо, ал эстуу кыз. Жок барды билгизбей турган ошол карындашым. Апамдын кирпигине кир жугузбай юакканда ошол. Ото чыйрак. Ушунча тушук онойбу. Жудоп койюойт байкушум.
-Эченчи класс окуйт?
-Быйыл сегизинчи классты мактоо грамотасы менен бутурду. Корком суротчулук окуу жайына кирип жатат.
Экообуз унчугушпай калдык. Мен ушул саамда Жайнагул сени эстедим. Сен дагы окуунун отличниги эмес белен. Буюрса келеркиде мектептин уясынан учуп, Фурунзеге келет деп ичимден ойлоп турдум. Бирок озумдун экзаменден кулап калышымды эстегеимде ичим сыйрыла тушту. Озум окууга отуп, студент болуп алып, сени келерки окуу жылында жарык маанай менен тосуп алалбагандыгымды ойлой берип, окунучтон озогум орттонот.
Ушул саамда алдыбыздан Эмилдин азыркы мактап жаткан карындашы отуп калды.
-Каралдым, акылдуу кыз. Таланттуу. Бардыгына козу жетип, тушунуп турат. Энеме айтпаган сырды ушул карындашым менен болушчу болдум. Мен жумуштан бошоп калгандан бери аябай капа,- деп Эмил окунучтуу кобурап койду.
Эмилдин эч жерде иштебей, кочо таптап жургону аз келгенсип уттурган маянасынын ордуна чонтогумду кагып алганына окунуп, тилимди тиштеп турдум. Бирок Аккыз эженин олуу менен тируунун ортосунда, арбактай болуп эти кетип, соогу калган солокоту тартылганда, оюм сынган айнектей бычырап кетти.
-Эже,- дедим бир куну озум чече албаган оюмду ортого салгым келип,- эгер мага кайра уйго кетпей эле, ушул жерден жумуш таап иштеп калсам кандай болоор эле. Келеркиде баары бир кайра тапшырууга туура келет.
-Ооба, ооба, ошент алдына кетейин. Тигил Эмил иштеген жерге эле орношуп ал. Чогуу иштеп чогуу болгонунар жакшы,- Аккыз эже ургулоп кетти. Эмне деп айтарымы билбей дымый туштум. Оо, байкуш эже, уулунун иштебей жургонун уксан эмне болуп кетеер экенсин. Мен уйго барып келууго да каражатым болбой карайлап калдым. Эмил мени озу менен барган жерине ээрчитип кетуучу болду. "Тунку сменде иштеймин "-деп уйдон чыгып кетип тундун бир оокумунда келуучу адаты бар экен.

-"Оо, бири кем дуйно",- дейм ичимден кейип. Бир кезде булар кандай жашачу эле. Тим эле киреше деген тундугунон куюлуп, эшининенда, тешигиненда май агып туруучу эле. Аккыз эжеге боорум ооруп, журогум сызылып оюм онго болунуп турду.
-Тыйын алдынбы? Же бугунда алалбай куру келдинби?
-Алдым апа. Туура токсон беш сом жазыптыр мага.
Эмил эмелеки менден карыз алган акчаны жанынан алып, чогуусу менкн Аккыз эжеге сунду.
Эненин эки бети нурданып, колуна алган он сомдук кагаздарды бир демге тиктеп туруп, мупдуна алып барып шуу-шуу жыттады.
-Эмилимин таман акы, мандай теринен табылнан акча- Балдарынын баарын жанына чакырды.

Бардыгы жарданышып, командирден команда куткон жоокерлерге окшоп, энесинин жанына келип туруп калышты. -Мына бул акча Эмилдин тырмак асты. Зыйнат сен камыр туруш чалып, тезирээк камыр жууруп жибер. А Эмир сен, бир бобогунду ээрчитип алып дуконго барып, таттуу-паттуу анан май алып кел. Башка дагы эмне аларды мен кагазга жазып берем.
Менин козумо бул уйдо бир чон салтанат болуп жаткандай корунду. Тим эле майрам. Камыр ачып, нан жасалып, кок буусу кокко буркуп ак самоор да кайнады. Аккыз эже дастарконду жайдырып, жаны эле чон чарага толо бышкан май токочторду алып падноско токтуруп, беш алты идишке кант менен конфетти, печеньелерди уйо салдырып, ак майдан томуртуп, кудум конок келуучудон бетер жайнаттырып салды. Бардыгы даяр болгон кезде таза тор тошоктон, анын устуно жууркандаран алып калындап салышып, чон чон куш жаздыктарды жаздап, эжени кроваттан которуп келип, ошол жерге отургузушту. Колун жуугандан кийин Аккыз эже кош алаканын жайып мынтип бата кыоды:
-Ак жолун ачылсын Эмир балам, ылайым кем болбо."Иштесен тиштейсин" деген ушул. Кудай берет деген мындан арык болобу. Зоболон которулуп, турмушушун ушул ак дарстаркондой ардайым ырыскыга толуп, берекен тогулуп турсун. "Аганы коруп ини осот,эжени коруп синди осот" дегендей, бобокторцнда озунду тартып эмгекчил болсун.
Эми атанар иштебей кеткен ишти силер иштеп, атанар сурбой кеткен омурду силер сургуло. Эмгек эрди эрезеге жеткирет балам. Жолун шыдыр, ишин илгери болсун. Оомийн!
Аккыз эже, уулуна ушунтип ыраазычылыгын билдирип ак батасын берип, кубанычтан коздоруно жаш айланып, эриндери эмшендеп кетти.
Мен бир кезде Эмилди карасам, эрдин кесе тиштеп, ону очуп жансыз солокоттой болуп катып турупур. Анан дагы суйунгон суйунбогону билинбеген Зыйнаттын коздору ботонукундай жайнап,бир сырдуу. Чай ичтлип бутту. Апасын кайра ордуна которуп барып жаткырышты. Менин оюм чалды куйду. Озумдон озум конулум бузулуп, башым зынылдап, мээм кысылып турду. Эмне учун Эмил оз турмушун озу билип туруп, карта ойнду экен? Мунун озуда кумарда. Туу, айтыш керек. Кокустан Аккыз эже бирдеме болуп, ары карап кетсе бобокторун кантип багат бул.
Эмил экообуз ээрчишип эшикке чыктык. Бир кичинекей тепкедей жерде огороддору бар экен. Алакандын отундай бош жерин калтырбай айдашыптыр. Помидор,пыяз, жусай, дегендер тиктир тектир болуп ирети менен сонун себилиптир. Ичинде бир тал чоп жок. Сарамжалдуулук менен остурулуп жаткан жашылчаларга суктана карап турган болчумун.
-Менин бобокторум иштегенди билишет бекен?
-Билгенде да кандай десин? Кыштакта мындай иштоо кайда. Балдар эмес чон кишилер мынчалык аракет кыла алышпайт. Баса, мен сенден бирдеме сурайын деп тургам.
-Айт.
-Кайда иштейсин?
-Менби?- деди ал
-Ооба, сен- дедим мен.
-Чынымды айтайынбы?
-Албетте, чынынды.
-Чынымды айтсам, азыр эч жерде иштебейм.
Эмилдин созун угуп урпойо туштум.
-Койчу, кантип эле?
-Ушинтип эле,- деди Эмил суздана суйлоп.- Мындан эки ай курудушка жумушка киргенмин. Бирок чыдап иштей албай койдум. Анын устуно андай жерде иштеш учун атайын алган билими болбосо адам кор болчудай. Жумуш оор. Таштап койдум.
-Анан эмне учун апана чынын айтпадын? Оорулуу киши кокус угуп калса капа болот да. Капалык ооругу оору кошорун билесинби?
-Билем. Билип туруп айта албадым. Бирок курулуштан тапкан акчаны мындай деле тапса болот экен.

"#ЧООЧУНКИШИ". 6-БОЛУК

-Бул жакка эмнеге келдин эле?-деп сурады Эмил.
-Окууга!-дедим туноруп
-Оттуну?-
-Акыркы экзаменден кулап калды.
-Кулап калдым дечи, эчтеке эмес, окубаган кишилер олуп калыпырбы. Балким келеркиде оторсун.
-Ооба, келеркиде отууго аракет кылып крром дечи, бирок бир жаман жери ортодо бир жылотуп жатпайбы. Аскердик милдетимда мойнумда. Балким солдатка кетип каламбы, билейм. Азыр эчтеке чече элекмин. Озун окуп жатасынбы?- дедим.
-Откон жылы откон элем. Бирок кийин озум окугум келбеди. Кышкы семестрден кийин таштап койдум.
Оозум ачылып, коздорум чакчая тушсо керек. Эмил мени далыга чаап,унун баатырсына чыгарды.
-Эмнеге мынча тан каласын. Тим эле эсин ооп кеттида, ыя дос!
-Эс ообой турган жорукпу. Окууга отуп алып, окубай таштап койгон кантип болсун. Туу, ушундай экенсин ээ. Эл окууга ото албай журсо, сен...
-Койчу, эми, откон ишти козгобой. Менин ордумда сен болсон, сенда окубай калмаксын. Билбей туруп эмне кереги бар тынсынып. Атам олгондон кийин апам оорукчал болуп калды. Эки жылдан бери тошокто. Аны уккандырсын. Менден кийин бобоктоум жаш. Эн мектерке быйыл барат. Балдарды интернатка откоролу десе апам болбой койду.
Козум откончо мандайымда чогуу турушсун дейт.

Эмилдин айткан создорун угуп, журогум эзилип турду. Мен булар жонундо мурун эмне учун ойлогон жокмун деп кейип турдум. Бираз унчукпай тургандан кийин Эмил мага карады:
-Эми озун эмне кылсам деп турасын?
-Билбейм. Уйго кетемго.
-Журу биздикине, кетээрсн кийин.
Мен Эмилди коруп, бир тууганымы коргонсуп, тобомдон ылдый басып турган оор жуктон женилдей тушконсуп калдым.
Жолдо келатып эмил мага:
-Толкунбек сенде акча барбы?-" деди ынанды очуп.
-Бар. Эмне кыласын?
-Эмне кылганды сурап эмне кыласын. Канча акчан бар?
-Жуз сомго жетеби, жетпейби билбейм.
-Мейли канча болсо мага, мага карыз берип тур. Бир эки кундо кайра берем. Бир жаман ишке чалдыгып калдым.
-Кандай жаман иш?-дедим чочуп.
-Алган айлыгымды уттуруп жибердим.
-Кимге?
-Карта ойноп балдарга. А уйдогулор болсо, менин айлыгымды куиуп олтурушат. Куру кол баргандан коркуп жатам апамдан. Анын устуно биринчи маянам эле.
Чонтогумдо болгон баардык акчаны сууруп Эмилге карматтым. Ал санап алды "Соодада достук жок"-деди мага карап эстуусунуп.
-Сени бул жакка кандай периште айдап келди экен ыя, досум. Эми сенден суранаарым , "Менден Толкунбек акча алды эле" деп оозундан уйдогулордун эчкимисини чыкчу болбосун.
Эмил экообуз уйго ээрчишип кирдик. Аккыз эже мени дароо коруп тааныды.
-Э, кагылайын, сен Толкунбексини? Жакшы турасынарбы? Келчи бери, бетинден ооп коеюн. Оо, чон азамат болгон турбайсынбы. Аман бол.
Эже менен учурашып, ал-жайын, ден соолугун сурап жанында турдум.
-Бул жакка кандайча келип калын, балам?
-Окууга келиптир,аа- Менден мурун Эмил жооп берди.
-Кайсы окууга келдин эле? Оттуну анан?
-Отпой калдым, экзаменден кулап.- Куноолуу адамдардай шылкыйып жер тиктедим.
-Ат-а-а, атайын келип окууга отпой калганын жаман болгон тура. Тигил байкуш балам оз кучу менен отуп алып, мага карап таштап койбодубу. Биздин турмуш ушундай, балам.
Тошокто жатканыма эки жыл болду. Башкасын тилебей ден соолукту тилей турган экен. Ден соолугунар болсо, бардыгына жетишесинер. Мынтип ойноп ойну, кулуп кулкусу канып, окуп окуусун буто электе Эмилимин мойнуна бир чон уй булонун милдети жуктолуп олтурат. Кабыргасы катып, балтыр эти толо электе оор жумушка кирип алды. Айла жок, атасынан алган сексен сом эмнеге жетмек эле. Баардыгы ичеерман жэрман. Кундон кцнго булардын кийгкн кийимида курсагыда чоноет экен. Эсендин тапканына эсирип журуп эч жерде иштебейда калыптырмын. Кокурок семиз кезде мындай кун башка тушот деп ким ойлоптур. Бир жерде иштеп элчилеп эмгек кылган болсом, окмоттон, ай сайын башкалар алган акчаны менда алып турмак экенмин." Жоо кеткенден кийин кылычынды ташка чап" болуп, эми туштон кийин окунуп отурам. Мына ушундай, Толкунбек балам.

Жер менен асман биригип, астым-устум тушуп, бырын-чырын чыгып калгансып,институттан козум карангылап, башым айланып, эки бутумдан жан кетип чалыштай басып зорго чыктым. Кайда барарымы билбей бет алды басып кете бериптирмин. Бир кезде мен бараткан бейтааныш кочонун аркы ойузунон :"Толкунб- е-е-к,салам! "- деген унду угуп, элее карап токтодум. Карап турсам биздин райондо бир кезде иштеп, биздин уй менен алыш-чалышы бар Эсен деген кишинин уулу Эмил экен. Ал менден аяк алып суу ичеер уул болчу. Бирок жашыбызда анча мынча айырма болгону менен жаныбыз бирге курбу элек. Аны коруп суйунуп кеттим. Ал да кубанды. Кучакташып коруштук.

Мындай болорун ойлобогон Толкунбек шашып калганын кийин Жайнагулго озу айткан. Ал озунун бир колдук таанышы иштеп жаткан бир мекеменин диспетчеринен телефон чалган болчу. Эгерде Жайнагул азыркы айткан созун аткара турган болсо, ал жердегилер бейтааныш бироонун тынчын алып жаткан тентектин ким экендигин дароо тиешелуу жерге билдирип, уяткарары белгилуу болчу.Чочуган Толкунбек трубканы рычагка кандай илгенин озу да билбей калды.. .

***
Биринин артынан бири жетпей калчудай,зымырык куштай кош канатын сабап,кундун артыеан кундор отуп жатты. Жайнагул Толкунбекти куто берип кудору биротоло узулду. Ал кат да жазбады. Телефон да чалбады. Умуттуу Жайнагул ушундан улам Толкунбекти киши болуудан биротоло чыгып калган бузулган авм катары конулунон сызып салды.
Жайнагул максатына жетти. Ал медициналык институтуна кирип окуй баштаганына бир жылга жакын убакыт болду. Эми баягыдай саат менен шакектерин эстеген сайын ичи анчалык оорубай калган. Ал алдырган шакек,сааты менен кошо Толкунбекти биротоло жоготкондой болду да калды. Кыздын журогундо жургон бир гаеа окунуч, баягы Толкунбекке кещиккенде жакшы кенеш-кебин айтып, эмгекке тартууга далалвт кылып корбогондугу болду.
Кундордун биринде Жайнагул институттан келип, болмого кирери менен эле столдун устундо додо болуп уйулуп турган газета, журналдардын жаны сандары козуно чалдыкты. Ошол замат озунун фамилиясы бадырайта жазылган калын конвертти коруп, катты колуна алды. "Абам менен женемдин кимиси уйго келди экен?"- деп ойлоду кыз. Конвертти айландырып карады. Аягына кайдан, кимден экени жазылбаган бейтааныш колду бир демге тиктеп туруп, анан ковертти ачты. Беш -алты баракка шыгырата жыш жазылган бул каттын кимден экендигин кыз дароо билди. Болду болбоду Толкунбек болсо керек деп журогу удургуй тушту. Жайнагул тикесинен тургпн калыбында окуй баштады.
"Жакин" - деп баштаптыр катты. -Кандай сак саламат турасыңбы? Окууң жакшыбы? Мени өлгөн экен деп жатсаң керек, түңүлүп. Шарт ошондой болуп калды. Алың жетсе айыбымды кечирип кой. Өткөн күндөрдү эстейм. Орто мектепти бүтүрүп жаткандагы максатымдынбийиктигинде чек жок экен эми ойлосом. Ошондогу биринчи эле алдыга койгон максатым окууга өтүү эле. Өзүм менен өзүм кеңешип жүрдүм кийин. Жайнагүлгө окууга өткөндөн кийин кат жазып, кабарымды билдиремин деп. Бирок максатыма жетпей, акыркы экзаменден кулап калсам болобу. Бул менин келечегиме чабылган балта болду. Сага мындай шартта эмне деп кат жазпт элем. Окууга өтпөй калганымды сүйүнчүлөйт белем. Кийин ойлосом, мен жалгыз гана сага көрүнүш үчүн, окууга өтүүнү максат кылып койгон экенмин. Экзаменден кулаган күнү, менин жашоомдогу негизги багытым болгон Жайнагүл деген бийик сепилден учуп түштүм. Көрсө, алгачкы балалык тунгуч сүйүүм сен деп ачылып, сенде калган тура Жайнагүл.

Ошентип, кайта айланып ата-энеме да, элге да барбадым. "Баягы Мансурдун уулу Толкунбек окууга өтпөй, кайра келиптир" деген сөздү угууну каалабадым. Жумуш таап ушул жерде иштеп калууну чечтим. Бир жаман жери, эч жерге учетко тура албай койсом болобу. Сен менен болгон баякы бактысыз жолугушуудан кийин, өзүң менен экинчи жүздөшпөй да койсом туура болмок эле. Бирок мен анте албадым. Жүрөгүмдүн буйругун орундатпай коюга кубатым жетпеди. Колум менен жасаган күнөөмдү мойнум менен тартышым керек болду. Бирок алдырган алтындарыңды алаканыңа салалбагандан мен, кыйноонун ичиндемин. "Эр жигиттин уялганы өлгөнү" экенин мен кантип түшүнбөйүн.
Мындай жаман жолго кантип түшүп кеити деерсиң. "Адам болуу аста, аста, айбан болуу бир паста" дегендей, бул чуңкурду кандайча жазып басып алдым өзүм да билбей калдым. Кудайдан жашырбаган сырды, эми сенден жашырамбы. "Кыңыр иш кырк жылдан кийин да билинет"дегендей, айтпасам да эртедир-кечтир баары бир угушуң ыктымал. Андан көрө өз күнөөмдү өзүм айтып бергеним оң болоор.

Ошол кун, ошол мунотту азыр эстесемда журогум окунуч менен кайгыдан оттой жанат да турат. Бардыгын жакшы откоруп келатып эле, акыркы экзаменден учуп тушот деген кантип жакшылык болсун.

"#ЧООЧУНКИШИ". 5-БОЛУК

Беле блокнотуна. Аялдаманы болсо билесин. Кызык кызсынго озун. Анан кантип келдин.
Жайнагул колдорун кармалап куноолу адамдан бетер жер тиктеген калыбында кунк этти.
-Биздин интернатта окуп, менден бир жыл мурда буткон, бир балага кезигип, ошол жеткирип койду.
-Аа, тушунуктуу свиданияда журдум дечи. Кайда окуп, кайда жашайт экен ал жигит?
-Откон жылы конкрустан кулап калыптыр. Эч жерде иштебейт экен.
-Эч жерде иштебейи жкен? Кызык.- Сады ийнин куушурду.-Же окубаса же иштебесе, ал ким деген неме озу. Окууга отпогондордун баары эле сопсонун иштеп журушпойбу. Акыл эси ордунда эмес чалагайым неме болсо керек. Ушул турмуш ушундай сонун заманда жашвп жатып,жаш жигиттин колоктоп бош жургону эмне деген жорук.
-Сиз тушунбой жатасыз?
-Мына эмесе албетте мен тушунбой жатам. Деги ата-эне, бир тууганы бар немеби?
-Бар болуш керек. Озун жалгыз бала деп укканмын.
-Анан бул жакта эмне кылып журуптур. Бир жылдан бери уйуно кетпей.
-Билбейм сураган жокмун анысын. Бир кездери интернатта улгулуу окуган тын балдардын бири болчу. Эмне учун окууга ото албай калды экен ичим ооруп калды. Билесизби абаке, анын терс жолго тушуп кеткен шыйкы бар. Кыз мостоюп унчукпай бир оокумга чейин эрдин кесе тиштеп жашылданып турду.

Ортодо окум суро тушкон тынчтыкты Садынын аялы Гулайымдын уну бузду.
-Ай, кагылайын, бул кызды эшиктин алдына тургузуп алып,тергоочудон бетер сурайсында. Болмого кирип жай суйлошууго болбойбу, ыя? Журогой Жакин, оз болмоно отуп чечин.-Аял жерде турган кыздын дипломаттын алды. -Агандын сырын билбейсинби? Эми ал, сен айткан ошол баланын кайсы саат ,кайсы мунотто кандай абалда турганынан тартып,азыркы сени узатып келгенине чейин азып бермейинче ушинтип самындай эзе берет эмеси.
-Эмне деп тантып жатасын. Бул сурабай турган ишпи ыя? Же баскан жагына басып, турган жагына тура бердеп жайына коюш керек бекен? Мен мындай ишке жол бере албайт экенмин.
Жайнагул туфлисин чечип, бутуна женил тапочкасын илип, агасынын артынан ээрчип залга кирди.
-Да-а,ошондой дечи,-деди Сады эки жагын карабаган калыбында карындашына. -Кудай урган эчендер барго,эл ичинде. Эмгектен качып, эч жерде иштебей, борулорчо тун жамынып, уурулук менен кун откоруп жургондор жок дейсинби арабызда. Ал жигитти сенда бала кезинде жакшы эле деп мактаганын менен уядан учканда, ким болгону билинип калды. Же жалган айтып жатамбы!

Агасынын кыраакылыгына тандана тушкон Жайнагул Садыны бир демге суктана карап,коздору оттой жайнап турду. Ушул саамда эчен-эчен озунун алдырган шакеги менен сааты жонундо айтып жибере жаздап барып токтоду. Конулундо Толкунбектин айыбын ачып,ага-женесине суук корсоткусу келбей кетти. Сады анын бкл кылмыштуу ишин укту дегенче, турмого каматып салат деп ойлоду.Аны аяды. Толкунбектин "эртен кайра, алдыргандарынды алып келип берем "деген созуно ишенип турду.
Эртеси Толкунбекти кутуп, эч жакка чыкпады. Жарытып сабак да окуй албады. Ой санаасысынын баары телефон менен эшиктин звоногунда болду. Эчен ирет ордунан умуттуу учуп туруп,устокко- босток чырылдап жаткан телефондун трубкасын алды. Бирок, озу куткон адамдын унун уга албады.Бирм агасын сураса, бири женесин сурайт.Дагы бироо унчукпай тыншап туруп кайра илип койду.Бир демден кийин телефондун уну кайра шынгырады. Алсамбы албасамбы деп эки анжы ойдо болуп турган кыз,аппараттан коз албай бир оокумга чейин тиктеп,трубканы конулсуз алып,акырын ун катты:
-Алло! -Алло!Бул ким?Эмне унчукпайсын?
Баягыдай эле кимдир бироо дабышсыз тыншап ,алган деминен байкалып турду. Жайнагулдун чыдамы жетпей ачуулуу бурк этти:
-Эмне дудуксунбу? Экинчи ушинтип телефон менен ойной турган болсон,трубканы илбей туруп,коншу уйдон справочный бюрого чалып кайдан,ким экенинди билип,жазанды колуна берип койом. Уктунбу? (Жайнагул муну агасынын тажрыйбачынан билуучу. Кимдир бироо тунку саат 12ден откондон кийинтелефон чалып,тынчын алган болчу, ошондо трубканы илбей туруп,башка телефондон 08ге кабарлап, тартипсиздин кайдан экенин, ким экенин билген.)