Сэтинньи 8 күнүгэр туох буолбут эбитий?
🔸 Дойдулар ардыларынааҕы радиология күнэ. Радиологтар Европатааҕы уопсастыбалара олохтообут
🔸 Аан дойдутааҕы урбанизм күнэ (атын аата Куорат тутуутун күнэ). Урбанизация тулалыыр эйгэҕэ дьайыытыгар уонна куорат киһиэхэ табыгастаах эйгэни тэрийииэхтээҕэр болҕомто тардаары бэлиэтэнэр
🇨🇦 Канаада — Абориген бэтэрээннэр күннэрэ. Канаада олохтоох омуктара Бастакы уонна Иккис аан дойду сэриилэригэр уонна Кэриэй сэриитигэр кыттыыларын билинии күнэ. 1984 сыллаахтан бэлиэтэнэр.
🔹 1519 — Испания конкистадора Эрнан Кортес Ацтек импиэрийэтин киин куоратыгар Теночтитлаҥҥа киирбит. Ацтек ыраахтааҕыта Монтесума үөрүүлээхтик көрсүбүт уонна улахан малааһын тэрийбит. Кортес дьоно Теночтитлаҥҥа биир нэдиэлэ эйэ-дэмнээхтик сылдьан баран Монтесуманы тутан ылан аманаат гыммыттар.
🔹 1644 — Манчжурдар Цин династияларын үһүс импэрээтэрэ Шуньчжи бүтүн Кытайы баһылыыр сиэрэ-туома ыытыллыбыт. Бу иннинэ өрө турааччылар Пекини ыла сылдьыбыттар, онтон сылтаан Мин династия бүтэһик ыраахтааҕыта бэйэтигэр тиийинэн өлбүт. Тиһэҕэр Цин аармыйатын баһылыга Доргон былааһы бэйэтигэр ылбыт, Пекиҥҥэ киирбит.
🔹 1895 — Ньиэмэс физигэ Вильгельм Конрад Рентген эспэримиэн кэмигэр рентген сардаҥаларын булбут.
🔹 1917 (эргэ истиилинэн алтынньы 26) — бассабыыктар (Арассыыйа хомуньуустарын биир салаата) Петроградка Кыһыҥҥы дыбарыаһы ылбыттар. Быстах кэм бырабыыталыстыбатын чилиэннэрин хаайбыттар, ол эрээри, сарсыныгар босхолообуттар.
🔹 1917 — Сэбиэскэй былаас бастакы дэкириэттэрэ тахсыбыттар: "Эйэ туһунан" — Аан дойду бастакы сэриитин тохтоторго ыҥырыы, "Сир туһунан" — помещиктар сирдэрин бааһынайдарга биэрии, "Былаас туһунан" — саҥа Сэбиэскэй былаас уорганнарын тэрийии.
🔹 1917 — Сэбиэскэй былаас бырабыыталыстыбата төрүттэммит — Норуот хамыһаардарын сэбиэтэ (Совнарком). Бэрэстээтэл Ленин буолбут. Арассыыйаҕа аан бастаан омуктарынан анаан-минээн дьарыктанар уорган баар буолбут — наркомнац (хамыһаарынан Джугашвили-Сталин анаммыт).
🔹 1928 — Дьокуускайга уобаластааҕы кыраайы үөрэтэр түмэлгэ хартыына саалата аһыллыбыт. Бу саалаттан Саха Өрөспүүбүлүкэтин наассыйалыы уус-уран түмэлэ үүнэн тахсыбыта.
🔹 1975 — Рига рейдыгар турбут «Сторожевой» диэн байыаннай хараабылга өрө туруу буолбут. Валерий Саблин диэн замполит хараабыл хапытаанын хаайбыт уонна дойду салалтата Өктөөп өрөбөлүүссүйэтин таҥнарбытын туһунан биллэрбит. Сиһилии.
🔹 2007 — Мэҥэ Хаҥалас улууһун киинэ Майаттан Аллараа Бэстээххэ көһөрүллүбүт.
🔹 Бүгүн ахтыллар дьон:
Төрөөбүттэр:
▫️1902 — Андрей Попов Бүлүү уокуругун Үгүлээтигэр төрөөбүт этнолог (1960 с. өлб.), ойууннааһыны чинчийбитэ, дулгааннар уос номохторун бастакы классификациятын оҥорбута.
▫️1905 — Дмитрий Дьячковскай - Сэһэн Боло — саха биллиилээх фольклору хомуйааччыта, кыраайы үөрэтээччитэ.
▫️1921 — Дмитрий Петров (04.01.1994 өлб.) — устуорук. Саха Сирин Аҕа дойду Улуу сэриитин кэминээҕи историяны үөрэппит биир биллиилээх чинчийээччи.
▫️1928 — Михаил Иванов - Багдарыын Сүлбэ — топонимист, биллиилээх кыраайы үөрэтээччи. Саха Сирин топонимикатыгар үгүс кинигэлэри суруйбута.
▫️1929 — Дмитрий Кустуров — саха аатырбыт суруналыыһа, тылбаасчыт, ССРС бэчээтин туйгуна, Томпо уонна Таатта Ытык киһилэрэ.
▫️1934 — Юрий Мочанов — археолог, «Хотугу сулус» уордьан кавалера. Кини салайар эспэдииссийэтэ 40 сыл тухары Саха сирин барытын чинчийбитэ. Былыргы палеолит (3—2,5 мөл сыл ынараа өттүттэн) археология эбийиэктэриттэн саҕалаан эрдэтээҕи саха култууратыгар диэри (XVIII үйэ) 1000 тахса эбийиэк чинчийиллибит.
▫️1948 — Федор Жегусов — саха живописеһа, Саха Өрөспүүбүлүкэтин ускуустубатын үтүөлээх диэйэтэлэ.
🔹 Манна сиһилии көр.
🔸 Дойдулар ардыларынааҕы радиология күнэ. Радиологтар Европатааҕы уопсастыбалара олохтообут
🔸 Аан дойдутааҕы урбанизм күнэ (атын аата Куорат тутуутун күнэ). Урбанизация тулалыыр эйгэҕэ дьайыытыгар уонна куорат киһиэхэ табыгастаах эйгэни тэрийииэхтээҕэр болҕомто тардаары бэлиэтэнэр
🇨🇦 Канаада — Абориген бэтэрээннэр күннэрэ. Канаада олохтоох омуктара Бастакы уонна Иккис аан дойду сэриилэригэр уонна Кэриэй сэриитигэр кыттыыларын билинии күнэ. 1984 сыллаахтан бэлиэтэнэр.
🔹 1519 — Испания конкистадора Эрнан Кортес Ацтек импиэрийэтин киин куоратыгар Теночтитлаҥҥа киирбит. Ацтек ыраахтааҕыта Монтесума үөрүүлээхтик көрсүбүт уонна улахан малааһын тэрийбит. Кортес дьоно Теночтитлаҥҥа биир нэдиэлэ эйэ-дэмнээхтик сылдьан баран Монтесуманы тутан ылан аманаат гыммыттар.
🔹 1644 — Манчжурдар Цин династияларын үһүс импэрээтэрэ Шуньчжи бүтүн Кытайы баһылыыр сиэрэ-туома ыытыллыбыт. Бу иннинэ өрө турааччылар Пекини ыла сылдьыбыттар, онтон сылтаан Мин династия бүтэһик ыраахтааҕыта бэйэтигэр тиийинэн өлбүт. Тиһэҕэр Цин аармыйатын баһылыга Доргон былааһы бэйэтигэр ылбыт, Пекиҥҥэ киирбит.
🔹 1895 — Ньиэмэс физигэ Вильгельм Конрад Рентген эспэримиэн кэмигэр рентген сардаҥаларын булбут.
🔹 1917 (эргэ истиилинэн алтынньы 26) — бассабыыктар (Арассыыйа хомуньуустарын биир салаата) Петроградка Кыһыҥҥы дыбарыаһы ылбыттар. Быстах кэм бырабыыталыстыбатын чилиэннэрин хаайбыттар, ол эрээри, сарсыныгар босхолообуттар.
🔹 1917 — Сэбиэскэй былаас бастакы дэкириэттэрэ тахсыбыттар: "Эйэ туһунан" — Аан дойду бастакы сэриитин тохтоторго ыҥырыы, "Сир туһунан" — помещиктар сирдэрин бааһынайдарга биэрии, "Былаас туһунан" — саҥа Сэбиэскэй былаас уорганнарын тэрийии.
🔹 1917 — Сэбиэскэй былаас бырабыыталыстыбата төрүттэммит — Норуот хамыһаардарын сэбиэтэ (Совнарком). Бэрэстээтэл Ленин буолбут. Арассыыйаҕа аан бастаан омуктарынан анаан-минээн дьарыктанар уорган баар буолбут — наркомнац (хамыһаарынан Джугашвили-Сталин анаммыт).
🔹 1928 — Дьокуускайга уобаластааҕы кыраайы үөрэтэр түмэлгэ хартыына саалата аһыллыбыт. Бу саалаттан Саха Өрөспүүбүлүкэтин наассыйалыы уус-уран түмэлэ үүнэн тахсыбыта.
🔹 1975 — Рига рейдыгар турбут «Сторожевой» диэн байыаннай хараабылга өрө туруу буолбут. Валерий Саблин диэн замполит хараабыл хапытаанын хаайбыт уонна дойду салалтата Өктөөп өрөбөлүүссүйэтин таҥнарбытын туһунан биллэрбит. Сиһилии.
🔹 2007 — Мэҥэ Хаҥалас улууһун киинэ Майаттан Аллараа Бэстээххэ көһөрүллүбүт.
🔹 Бүгүн ахтыллар дьон:
Төрөөбүттэр:
▫️1902 — Андрей Попов Бүлүү уокуругун Үгүлээтигэр төрөөбүт этнолог (1960 с. өлб.), ойууннааһыны чинчийбитэ, дулгааннар уос номохторун бастакы классификациятын оҥорбута.
▫️1905 — Дмитрий Дьячковскай - Сэһэн Боло — саха биллиилээх фольклору хомуйааччыта, кыраайы үөрэтээччитэ.
▫️1921 — Дмитрий Петров (04.01.1994 өлб.) — устуорук. Саха Сирин Аҕа дойду Улуу сэриитин кэминээҕи историяны үөрэппит биир биллиилээх чинчийээччи.
▫️1928 — Михаил Иванов - Багдарыын Сүлбэ — топонимист, биллиилээх кыраайы үөрэтээччи. Саха Сирин топонимикатыгар үгүс кинигэлэри суруйбута.
▫️1929 — Дмитрий Кустуров — саха аатырбыт суруналыыһа, тылбаасчыт, ССРС бэчээтин туйгуна, Томпо уонна Таатта Ытык киһилэрэ.
▫️1934 — Юрий Мочанов — археолог, «Хотугу сулус» уордьан кавалера. Кини салайар эспэдииссийэтэ 40 сыл тухары Саха сирин барытын чинчийбитэ. Былыргы палеолит (3—2,5 мөл сыл ынараа өттүттэн) археология эбийиэктэриттэн саҕалаан эрдэтээҕи саха култууратыгар диэри (XVIII үйэ) 1000 тахса эбийиэк чинчийиллибит.
▫️1948 — Федор Жегусов — саха живописеһа, Саха Өрөспүүбүлүкэтин ускуустубатын үтүөлээх диэйэтэлэ.
🔹 Манна сиһилии көр.